शब्दयोगी अव्यय व त्याचे प्रकार
शब्दाला जोडून येणारे अव्यय. उदा. लिहिण्यासाठी, कामामुळे . यांत साठी आणि मुळे ही शब्दयोगी अव्ययें (शब्दाला लागून येणारी अव्ययें) आहेत.
'काम'शब्दाला 'मुळें' लागण्यापूर्वो 'काम'.चे 'कामा' हें सामान्यरूप होतें. शब्दयोगी अव्यय लागण्यापूर्वीं आधीच्या शब्दाचें सामान्यरूप करावें लागतें.
आणखी उदाहरणें :-
सायंकाळीं मुलें घराकडें गेलीं. घरा हें सामान्यरूप, कडें हें शब्दयोगी अव्यय.
शेतकरी दुपारीं झाडाखालीं विश्रांती घेत होता. झाडा (सामान्य रूप ), खालीं ( शब्दयोगी अव्यय )
आमच्या शाळेसमोर एक फुलबाग आहे. शाळे (सारू), समोर (श.अ) गुरुजी फळ्याजवळ उभे राहून शिकवत होते. फळ्या (सारू),जवळ (श.अ.)
शब्दयोगी अव्ययें मुख्यत: नामाला किंवा नामाचें कार्य करणाऱ्या शब्दाला जोडली जातात. पण कधी कधी तीं क्रियापदें व क्रियाविशेषणें यांनासुद्धां लागतात..
शब्दयोगी अव्यय शब्दाला लागल्यावर बनलेला जोडशब्द त्याच वाक्यातील दुसऱ्या शब्दाशी संबंध दाखवतो.
शब्दयोगी अव्यय हें अ-व्यय असल्याने त्यामध्यें लिंग, वचन, विभक्तीनुसार कोणताही बदल होत नाही.
शब्दयोगी अव्यय शब्दाला लागताना, त्या शब्दाचे सामान्य रूप होतें.
शब्दयोगी अव्ययवाचे खालील प्रकार आहेत. -
कालवाचक – आधीं, नंतर, पर्यंत, पावेंतों, पुढें, पूर्वीं
गतिवाचक - आंतून, खालून, पर्यंत, पासून, मधून
स्थलवाचक – अलीकडे, आत, जवळ, ठायीं, नजीक, पाशींपुढें, बाहेर, मध्यें, मागें, समोर
करणवाचक – कडून, करवीं,करून, द्वारां, मुळे, योगे, हातीं
हेतुवाचक – अथा, करिता, कारणें, निमित्त, प्रीत्यर्थ, साठीं, स्तव
व्यक्तिरेखा वाचक – खेरीज, परतां, वाचून, विना, व्यक्तिरिक्त, शिवाय
तुलनावाचक – तम, तर, परीस, पेक्षा, मध्ये
योग्यतावाचक – प्रमाणें, बरहुकूम, सम, समान, सारखा, योग्य
कैवल्यवाचक – केवळ, ना, पण, फक्त, मात्र
संग्रहवाचक – केवळ, देखील, पण, फक्त, बारीक, सुद्धा, ही
संबंधवाचक – विशीं, विषयीं
साहचर्यवाचक – बरोबर, सह, संगें, सकट, सहित, सवें, निशी, समवेत
भागवाचक – आतून, पैकीं, पोटीं
विनिमयवाचक – ऐवजी, जागी, बदली, बद्दल
दिकवाचक – कडे, प्रत, प्रति, लागी
विरोधावाचक – उलटविरुद्ध, वीण
परिणाम वाचक – भर
No comments:
Post a Comment