Pages

सुस्वागतम .... या ब्लॉगला भेट देणाऱ्या सर्वांचे सहर्ष स्वागत आहे .

Saturday, November 5, 2022

विशेषण आणि विशेषणाचे प्रकार मराठी, हिंदी व इंग्रजी भाषेत उदाहरण सह सविस्तर माहिती



विशेषण

आज आपण विशेषण आणि विशेषणाचे प्रकार पाहणार आहोत .

विशेषणाची व्याख्या :

नामाबद्दल विशेष माहिती सांगणाऱ्या शब्दाला विशेषण असे म्हणतात.

उदा. चांगला मुलगा , पांढरा बगळा , चार छत्र्या  वगैरे. यांत चांगला , पांढरा , चार  ही विशेषणे आहेत.

विशेषणाचे प्रकार: गुणवाचक विशेषण, संख्यावाचक विशेषण, सार्वनामिक विशेषण

१       गुणवाचक विशेषण :

नामाचा कोणत्याही प्रकारचा गुण किंवा विशेष माहिती दाखविणाऱ्या विशेषणाला ‘ गुणवाचक विशेषण ‘  असे म्हणतात. उदा.  हिरवे रान शुभ्र ससा निळे आकाश. यांत हिरवे, शुभ्र आणि निळे ही गुणविशेषणे आहेत.

• २      संख्या विशेषण : ज्या विशेषणांच्या योगाने नामाची संख्या दाखविली जाते त्यास संख्या विशेषण असे म्हणतात.

•        संख्या विशेषणाचे पाच प्रकार आहेत.

•       गणनावाचक संख्या विशेषण

•        क्रमवाचक संख्या विशेषण

•        आवृत्तीवाचक संख्या विशेषण

•        पृथ्वकत्ववाचक संख्या विशेषण

•       अनिश्चित संख्या विशेषण

A गणना वाचक संख्या विशेषण : ज्या विशेषणाचा उपयोग वस्तूची गणती किंवा गणना करण्यासाठी होतो त्या विशेषणाला गणनावाचक विशेषण असे म्हणतात

उदा. दहा मुले, तेरा भाषा, एक तास, पन्नास रुपये यांत दहा, तेरा, एक, आणि पन्नास ही गणनावाचक विशेषणे आहेत. गणनावाचक संख्या विशेषणाचे तीन प्रकार पडतात

 १. पूर्णाक वाचक – पाच, सहा, अठरा, बारा.

२. अपूर्णाक वाचक – पावशेर, अर्धा, सव्वा, दीड.

३. साकल्य वाचक – पाचही मैत्रिणी, दोन भाऊ.

 

B  क्रमवाचक संख्या विशेषण : वाक्यामधील जे विशेषण वस्तूचा क्रम दर्शविते त्या विशेषणाला क्रमवाचक विशेषण असे म्हणतात.

उदा. पहिले दुकान, सातवा बंगला, पाचवे वर्ष


C  आवृत्तिवाचक संख्या विशेषण : वाक्यामधील जे विशेषण संख्येची किती वेळा आवृत्ती झाली ते दर्शविते त्यास आवृत्तिवाचक विशेषण असे म्हणतात.

उदा. तिप्पट मुले, दुप्पट रस्ता, दुहेरी रंग
 

D  पृथ्वकत्ववाचक संख्या विशेषण : जी विशेषणे पृथ्वकत्व म्हणजे वेगळा बोध करून देतात त्यांना पृथ्वकत्ववाचक संख्या विशेषण असे म्हणतात.

उदा. मुलींनी पाच-पाच चा गट करा, प्रत्येकाने चार-चार प्रश्न सोडवा

 

E  अनिश्चित संख्या विशेषण : ज्या विशेषणाद्वारे नामांची निश्चित संख्या किंवा प्रमाण व्यक्त होत नाही अशा विशेषणाला अनिश्चित संख्या विशेषण असे म्हणतात.

उदा. काही मुले, थोडी जागा, भरपूर पाणी 

3. सार्वनामिक विशेषण : सर्वनामांपासून बनलेल्या विशेषणांना सार्वनामिक विशेषण असे म्हणतात.

उदा. हे झाड, ती मुलगी, तो पक्षी
➡️➡️➡️➡️➡️➡️➡️➡️➡️➡️➡️➡️➡️➡️

विशेषण और उसके भेद 

संगीता का घर बहुत बड़ा है | उसमें पाँच कमरे हैं| उसका बगीचा बहुत सुंदर है | संगीता की छोटी बहन राधा है | वह लंबी और पतली है| उसके घर में बूढ़ी दादी भी हैं | संगीता की मम्मी बहुत समझदार है | संगीता को हमेशा लाल कपडे पसंद है |

ऊपर लिखे अनुच्छेद में बड़ा, पाँच, सुंदर, छोटी, लम्बी, पतली, बूढ़ी, समझदार, लाल ये सभी शब्द अपने साथ आए संज्ञा शब्दों की विशेषता बता रहे हैं, इन्हें विशेषण कहते हैं |

विशेषण की परिभाषा :- संज्ञा या सर्वनाम शब्दों की विशेषता बताने वाले शब्दों को विशेषण कहते हैं |

उदाहरण :-

सतरंगी इंद्रधनुष 

मीठा आम 

मोटा लड़का

पाँच फूल

गरम दूध   

ठंडी आइसक्रीम 

करवा करेला 

वीर सिपाही

स्वादिष्ट मिठाइयाँ


विशेषण के भेद

विशेषण के चार भेद होते हैं।

-  गुणवाचक विशेषण

- संख्यावाचक विशेषण

- परिमाणवाचक विशेषण

- संकेतवाचक विशेषण

1. गुणवाचक विशेषण :-

उदाहरण :-

अंगूर खट्टे हैं |

ताजमहल बहुत सुंदर हैं |

ऊपर दिए गए वाक्यों में ‘खट्टे’ तथा ‘सुंदर’ गुणवाचक विशेषण शब्द है |

परिभाषा :- जो शब्द संज्ञा अथवा सर्वनाम के गुण, रंग, रूप, अवस्था, आकार आदि का बोध कराते हैं, वे गुणवाचक विशेषण कहलाते हैं |

जैसे :-

गुण- भला, उचित, अच्छा, ईमानदार, सरल, विनम्र, बुद्धिमानी, सच्चा, दानी आदि।

दोष- बुरा, अनुचित, झूठा, क्रूर, कठोर, घमंडी, बेईमान, पापी, दुष्ट आदि।




रूप/रंग- लाल, पीला, नीला, हरा, सफेद,बैंगनी, सुनहरा, चमकीला, धुँधला, फीका आदि।

आकार- सुन्दर, नुकीला, लम्बा, चौड़ा, सीधा, तिरछा, ऊँचा, मोटा, पतला आदि।

दशा/अवस्था- दुबला, पतला, मोटा, भारी, पिघला, गाढ़ा, गीला, सूखा, घना आदि।

स्थान- बाहरी पछियाँ, दायाँ, बायाँ क्षेत्रीय, असमी, पंजाबी, भारतीय, विदेशी आदि।

काल- नया, पुराना, ताजा,अगला, पिछला, मौसमी, नवीन, सायंकालीन मासिक आदि।

स्वाद- मीठा, कड़वा, नमकीन, तीखा, खट्टा, सुगंधित आदि।

स्थिति/दिशा- निचला, ऊपरी, उत्तरी, पूर्वी आदि।

स्पर्श- मुलायम, सख्त, ठंड, गर्म, कोमल, ख़ुरदरा आदि।

2. संख्यावाचक विशेषण

परिभाषा :- जो शब्द संज्ञा अथवा सर्वनाम की संख्या का बोध कराते हैं, वे संख्यावाचक विशेषण कहलाते हैं | 

जैसे :- चार, प्रतिदिन, प्रथम, दोनों, सभी आदि।

संख्यावाचक विशेषण के दो भेद हैं -

- निश्चित संख्यावाचक विशेषण 

- अनिश्चित संख्यावाचक विशेषण



निश्चित संख्यावाचक विशेषण:-

उदाहरण :-

हमारे पास सात पेन्सिल हैं |

रमेश ने दौड़ में प्रथम स्थान प्राप्त किया है|

ऊपर दिए गए वाक्यों में ‘सात’ तथा ‘प्रथम’ निश्चित संख्यावाचक विशेषण शब्द है |

परिभाषा :- जो शब्द किसी निश्चित संख्या का बोध कराते हैं, वे निश्चित संख्यावाचक विशेषण कहलाते हैं | जैसे :- पहला, तीन, दो, सैकड़ो आदि।

अनिश्चित संख्यावाचक विशेषण:-

उदाहरण :-

मेरे पास कुछ पेन हैं |

कक्षा में बहुत कम छात्र उपस्थित थे।

ऊपर दिए गए वाक्यों में ‘कुछ’ तथा ‘कम’ अनिश्चित संख्यावाचक विशेषण शब्द है |

परिभाषा :- जो शब्द किसी निश्चित संख्या का बोध नहीं कराते हैं, वे अनिश्चित संख्यावाचक विशेषण कहलाते हैं | जैसे :- कुछ, कम, कई, बहुत-से, थोड़े, अनेक आदि।

3. परिमाणवाचक विशेषण

परिभाषा :- जो शब्द संज्ञा अथवा सर्वनाम की परिमाण (माप, तौल )का बोध कराते हैं, वे परिमाणवाचक विशेषण कहलाते हैं | जैसे :- एक किलो, सात मीटर, दो लीटर, थोड़ा दूध, कुछ फल आदि।

परिमाणवाचक विशेषण के दो भेद हैं -

- निश्चित परिमाणवाचक विशेषण 

- अनिश्चित परिमाणवाचक विशेषण

निश्चित परिमाणवाचक विशेषण :-

उदाहरण :-

रमेश चार लीटर दूध लाया |

उसकी कमीज़ में दो मीटर कपड़ा लगता है |

ऊपर दिए गए वाक्यों में ‘चार लीटर’ तथा ‘दो मीटर’ निश्चित परिमाणवाचक विशेषण शब्द है |

परिभाषा :- जो शब्द किसी निश्चित माप, तौल का बोध कराते हैं, वे निश्चित परिमाणवाचक विशेषण कहलाते हैं | जैसे :- एक किलो , सात मीटर, दो लीटर, दो सौ ग्राम आदि।

अनिश्चित परिमाणवाचक विशेषण:-

उदाहरण :-

गिलास में थोड़ा दूध था |

बैग में कुछ सब्जी हैं |

ऊपर दिए गए वाक्यों में ‘थोड़ा’ तथा ‘कुछ’ अनिश्चित परिमाणवाचक विशेषण शब्द है |

परिभाषा :- जो शब्द किसी निश्चित माप, तौल का बोध नहीं कराते हैं , वे अनिश्चित परिमाणवाचक विशेषण कहलाते हैं | 

जैसे :- थोड़ा सा दूध , कुछ फल , सब धन , बहुत पानी आदि।


4. संकेतवाचक विशेषण

उदाहरण :-

वह लड़का नहीं आया |

यह घोड़ा अच्छा है।

ऊपर दिए गए वाक्यों में ‘वह लड़का’ तथा ‘यह घोड़ा’ संकेतवाचक विशेषण शब्द है |

परिभाषा :- जो सर्वनाम शब्द विशेषण के रूप में प्रयोग किए जाते हैं या किसी की और संकेत करते हैं, संकेतवाचक विशेषण कहलाते हैं | जैसे :- यह आदमी, वे पौधे, वे लोग, वह लड़का आदि।

अनिश्चित संख्यावाचक विशेषण और अनिश्चित परिमाणवाचक विशेषण में अंतर  :-  कुछ, थोड़े, सब, अधिक, बहुत आदि शब्दों का प्रयोग अनिश्चित संख्यावाचक व परिमाणवाचक दोनों प्रकार के विशेषणों में प्रयुक्त होता है | जब इनका प्रयोग किसी ऐसी वस्तु से पूर्व किया जाता है, जिसे गिना जा सके, तब ये 'अनिश्चित संख्यावाचक विशेषण' कहलाते हैं | लेकिन जब इनका प्रयोग किसी ऐसी वस्तु के पूर्व होता है, जिसको केवल नापा या तौला जाता है, तब ये 'अनिश्चित परिमाणवाचक विशेषण' कहलाते हैं |
➡️➡️➡️➡️➡️➡️➡️➡️➡️➡️➡️➡️➡️➡️

Adjective 

Study the behind sentences -

Sita is a inoffensive hurting girl. (Girl of what to hand?)

I don't behind that boy. (Which boy?)

He gave me five mangoes. (How many mangoes?)

There is tiny times for preparation. (How much era?)

In the first sentence the word throbbing shows what comprehensible of girl sita is or in strange word the word cunning describes the woman sita.

In the second sentence, the word that refers to the child we are talking just roughly.

In the third sentence the word five shows how many mangoes he gave me.

In the fourth sentence, the word tiny shows how much epoch there is to prepare.

A word used in the middle of a noun that describes/or points to/or indicates the number (sum) of the person, animal, place or event referred to by the noun is called an adjective.

So we can define that an adjective is a word that comes behind a noun that tells special opinion approximately the noun.

Adjective means special instruction (accessory to).

Look at the later sentences 

The lazy boy was punished

The guy is lazy.

In the first sentence, the adjective lazy is used as an epithet or attribute bearing in mind the noun guy. Hence it is said to be used attributively.

In choice sentence the adjective lazy is used as soon as the verb is; and is a portion of the predicate. So this adjective is called Predicative.

Some adjectives can by yourself be used as Predicative.

E.g.

She is frightened of ghosts.

I am quite accurately.

Kinds of adjectives:

Adjectives can be classified as follows.

Adjectives of Quality or Descriptive Adjectives operate the good-natured or character of a person or involve.

E.g.

Kolkata is a large city.

He is an honest man.

The foolish pass crow tried to sing.

This is a Grammar of the English language.

(Adjectives formed from Proper Nouns (eg French wines, Turkish tobacco, Indian tea) are sometimes called Proper Adjectives. They are generally classified when attributive adjectives.)

What easy to ham it taking place to of adjectives of feel? Answer this ask.

Adjectives of Quantity How much is something? (how much is the dimension) shows this.

E.g.

I ate some rice.

He showed much patience.

He has tiny penetration.

We have had satisfactory exercise.

He has lost all his huge sum.

You have no prudence.

He did not eat any rice.

Take pleasant care of your health.

He claimed his half allowance of the booty.

There has not been sufficient rain this year.

The cumulative was spent.

Quantitative adjectives (Adjectives of Quantity) How many in quantity? Answers the ask.

Adjectives of Number or Numeral Adjectives be in how many and lecture to to things or persons or the order in which persons or things are.

The hand has five fingers.

Few cats as soon as cool water.

There are no pictures in this stamp album.

I have taught you many things.

All men must die.

Here are some ripe mangoes.

Most boys when cricket.

There are several mistakes in your exercise.

Sunday is the first day of the week.

What is the number of Adjectives of Number? is used in answering this ask.

There are three types of number adjectives.

i. Definite Numeral Adjectives are those that denote precise numbers.

E.g.

One, two, three, etc. These are cardinals.

First, second, third, etc. These are Ordinals.

(Cardinal indicates how many dimensions. Ordinal indicates the order of items in a series. Ordinals, it seems, are in fact functions of passionate adjectives. (See

ii. Indefinite Numeral Adjectives that reach not indicate a sure number.

E.g. All, no; many, few; some, any; certain, several, sundry.

iii. Distributive Numeral Adjectives that run to each person in a number.

E.g.

Each guy must succession his slant.

India expects all man to do something his commitment.

Every word of it is treacherous.

Either pen will do.

On either side is a narrow passage.

Neither accusation is real.

Similar adjectives can be classified as Quantitative or Number according to their usage.

E.g.

Quantitative Number Adjectives

Adjectives of Quantity Adjectives of Number

I ate some rice. Some boys are cunning.

He has drifting every one his massive quantity. All men must die.

You have no prudence. There are no pictures in this sticker album.

He did not eat any rice. Are there any mango-trees in this garden?

I have plenty sugar. There are not passable spoons.


Demonstrative Adjectives indicate what intend or person is swine referred to. What are Demonstrative Adjectives? Answer this investigate.

This boy is stronger than Hari.

That boy is industrious.

These mangoes are sou




No comments:

Post a Comment