मराठी म्हणींची यादी (1500 +Mhani List )

मराठी म्हणींची यादी ( Mhani List )

1. अगं अगं म्हशी मला कोठे नेशी

स्वत:ची चूक मान्य करण्याऐवजी त्यासाठी इतरांवर दोष ठेवणे.

2. पी हळद हो गोरी 

उतावळेपणा दाखविणे

3. आपला हात जगन्नाथ

 

आपली प्रगती आपल्या कर्तृत्वावर अवलंबून असते.

4. मेल्याशिवाय स्वर्ग दिसत नाही

प्रत्यक्ष अनुभव घेतल्याशिवाय कळत नाही

5. अति तेथे माती

कोणत्याही गोष्टीचा अतिरेक वाईटच असतो.

6. बाप दाखव नाहीतर श्राद्ध कर

दोनपैकी एक पर्याय निवडणे

7. आयत्या बिळात नागोबा

 

दुसर्‍याने स्वत:साठी केलेल्या गोष्टीचा आयता फायदा उठविणे.

8. चार दिवस सासूचे चार दिवस सुनेचे

प्रत्येकाची वेळ कधीतरी येतेच

9. उंटावरचा शहाणा

मूर्ख सल्ला देणारा

10. आईजीच्या जीवावर बाईजी उदार

दुसर्‍याचा पैसा खर्च करून औदार्य दाखविणे.

11. नाचता येईना अंगण वाकडे 

 

स्वत:स चांगले काम येत नसणारा दुसऱ्याचे दोष काढतो

12. आपल्याच पोळीवर तूप ओढणे

फक्त स्वत:चाच तेवढा फायदा साधून घेणे.

13. छत्तीसाचा आकडा

विरुद्ध मत असणे

14. आंधळे दळते कुत्रं पीठ खाते

एकानं काम करावं आणि दुसर्‍यांनं त्याचा फायदा घ्यावा.

 

15. तेरड्याचा रंग तीन दिवस

एखादे कार्य थोडे दिवस जोरात चालून एकदम बंद पडणे

16. आधी पोटोबा मग विठ्ठोबा

आदी पोटाची सोय पाहावी नंतर देवधर्म करावा.

17. अडला हरी गाढवाचे पाय धरी

 

एखाद्या हुशार माणसाला देखील अडचणीच्या वेळी मूर्ख माणसाची विनवणी करावी लागते.

18. आंधळा मागतो एक डोळा, देव देतो दोन डोळे

अपेक्षेपेक्षा जास्त फायदा होणे.

19. अति शहाणा त्याचा बैल रिकामा

जो माणूस फार शहाणपणा करायला जातो. त्याचे मुळीच काम होत नाही.

20. आधी शिदोरी मग जेजूरी

आधी भोजन मग देवपूजा

21. दुष्काळात तेरावा महिना

 

संकटात अधिक भर

22. असतील शिते तर जमतील भुते

एखाद्या माणसाकडून फायदा होणार असला की त्याच्या भोवती माणसे गोळा होतात.

23. नव्याचे नऊ दिवस 

नवेपणा असतानाचे कौतुक नंतर टिकत नही

24. आचार भ्रष्टी सदा कष्टी

ज्याचे आचार विचार चांगले नसतात. तो नेहमी दु:खी असतो.

25. वासरात लंगडी गाय शहाणी 

अडाणी लोकात अल्प ज्ञान असणारा शहाणा ठरतो

26. आपला तो बाब्या दुसर्‍याचं ते कारटं

स्वत:चे चांगले आणि दुसर्‍यांचे वाईट अशी प्रवृत्ती असणे.

27. आपण हसे लोकाला, शेंबूड आपल्या नाकाला

ज्या दोषाबद्दल आपण दुसर्‍याला हसतो. तोच दोष आपल्या अंगी असणे.

28. रात्र थोडी सोंगे फार

काम भरपूर, वेळ कमी

29. आधी बुद्धी जाते नंतर लक्ष्मी जाते

अगोदर आचरण बिघडते नंतर दशा बदलते.

 

30 . नाकाचा बाल 

अत्यंत प्रिय व्यक्ती

31. अचाट खाणे मसणात जाणे

खाण्यापिण्यात अतिरके झाल्यास परिणाम वाईट होतो.

32. आई जेवू घालीना बाप भीक मागू देईना

दोन्ही बाजूंनी अडचण

 33. आलीया भोगाशी असावे सादर

कुरकुर न करता निर्माण झालेली परिस्थिती स्वीकारणे.

34. आवळा देऊन कोहळा काढणे

क्षुल्लक गोष्टीचा मोबदल्यात मोठा लाभ करून घेणे.

 35. अंथरूण पाहून पाय पसरावे

आपल्या ऐपतीप्रमाणे खर्च ठेवावा.

36. कामापुरता मामा

काम साधण्यापुरते गोड बोलणे

37. आपलेच दात आपलेच ओठ

आपल्याच माणसाने चूक केल्यावर अडचणीचे स्थिती निर्माण होणे.

38. आधीच उल्हास त्यात फाल्गुन मास

मुळातच आळशी माणसाच्या आळशी वृत्तीला पोषक अवस्था निर्माण होणे.

39. आईचा काळ बायकोचा मवाळ

आईकडे दुर्लक्ष करून बायकोची काळजी घेणारा

40. आठ हात लाकूड अन नऊ हात ढिपली

अत्यंत मूर्खपणाची अतिशयोक्ती.

41. अळी मिळी गुप चिळी

रहस्य उघडकीला येऊ नये म्हणून सर्वांनी मूग गिळून बसणे.

42. अहो रूपम अहो ध्वनी

एकमेकांच्या मर्यादा न दाखवता उलटपक्षी खोटी स्तुती करणे.

43. इच्छा तेथे मार्

ग एखादी गोष्ट करण्याची इच्छा असेल तर काहीतरी मार्ग निघतोच.

44. इकडे आड तिकडे विहीर

दोन्ही बाजूंनी अडचणीची परिस्थिती असणे.

45. उठता लाथ बसता बुकी

प्रत्येक कृत्याबद्दल अद्दल घडविण्यासाठी पुन्हा पुन्हा शिक्षा करणे.

46. उडत्या पाखरची पिसे मोजणे

अगदी सहजपणे अवघड गोष्टीची परीक्षा करणे.

47. उधारीचे पोते सव्वाहात रिते

उधारी घेतलेल्या गोष्टीत तोटा ठरलेलाच असतो.

48. उंदराला मांजर साक्ष

वाईट कृत्य करतांना एकमेकांना साक्ष देणे.

49. उचलली जीभ लावली टाळ्याला

विचार न करता बोलणे.

50. उतावळा नवरा गुडघ्याला बाशिंग

प्रसंगी हास्यास्पद ठरेल आशा प्रकराच्या उतावळेपणा दाखविणे.

संपूर्ण मराठी व्याकरण नोट्स

51. उथळ पाण्याला खळखळाट फार

थोडासा गुण अंगी असणारा माणूस जास्त बढाई मरतो.

52. उस गोड लागला म्हणून मुळासकट खाऊ नये

कोणत्याही चांगल्या गोष्टीचा किंवा एखाद्याच्या चांगुलपणाचा प्रमाणाबाहेर फायदा घेऊ नये.

53. एक ना घड भारभर चिंध्या

एकाच वेळी अनेक कामे करायला घेतल्यावर सर्वच कामे अर्थवट होण्याची अवस्था.

54. एका माळेचे मणी

सगळीच माणसे सारख्या स्वभावाची.

55. एका हाताने टाळी वाजत नाही

दोघांच्या भांडणात पूर्णपणे एकट्यालाच दोष देता येत नाही किंवा एखाद्या कृत्यात दोघेही दोषी असणे.

56.ऐकावे जनाचे करावे मनाचे

लोकांचे ऐकून घ्यावे व मग आपल्याला जे योग्य वाटेल ते करावे.

57. उंटावरून शेळ्या हाकणे 

आळस, हलगर्जीपणा करणे

58. एका म्यानात दोन तलवारी राहू शकत नाहीत

दोन तेजस्वी माणसे एकत्र गुण्यागोविदाने नांदू शकत नाहीत दोन सवती एका घरात सुखासमाधानाने राहू शकत नाहीत.

59. कावळ्याच्या शापाने गाय मरत नाही 

क्षुद्र माणसांच्या निंदेने थोरांचे नुकसान होत नाही

60. घोडामैदानजवळ असणे

परीक्षा लवकरच होणे

61. ओळखीचा चोर जीवे न सोडी

ओळखीचा शत्रू हा अनोळखी शत्रूपेक्षा धोकादायक असतो.

62. कर नाही त्याला डर कशाला

ज्याने काही गुन्हा किंवा वाईट गोष्ट केली नाही त्याने शिक्षा होण्याचे भय कशाला बाळगावयाचे

63. कामापुरता मामा

ताकापुरती आजी आपले काम करून घेईपर्यंत एखाद्याशी गोड बोलणे.

64. काळ आला होता. पण वेळ आली नव्हती

नाश होण्याची वेळ आली असताना थोडक्यात बचावणे.

65. कानामगून आली आणि तिखट झाली

मागून येऊन वरचढ होणे.

66. नाव मोठे लक्षण खोटे 

कीर्ती मोठी पण कृती छोटी

67. करावे तसे भरावे

जसे कृत्य असेल त्याप्रमाणे चांगलेवाईट फळ भोगावे लागते.

68. हपापाचा माल गपापा 

लोकांचा तळतळाट करून मिळवलेले धन झपाट्याने नष्ट होते

69. कधी गाडीवर नाव तर कधी नावेवर गाडी

कधी गरीबी तर कधी श्रीमंती येणे.

70. कुर्‍हाडीचा दांडा गोतास काळ

आपलाच माणूस आपल्या नाशाला कारणीभूत होतो.

71. काठी मारल्याने पानी दुभंगत नाही 

रक्ताचे नाते तोडून म्हणता तुटत नाही.

72. कडू कारले तुपात तळले

साखरेत घोळले तरीही कडू ते कडूच किती ही प्रयत्न केला तरीही माणसाचा मूळ स्वभाव (दूर्वर्तणी) बदलत नाही.

73. कुडी तशी पुडी

देहाप्रमाणे आहार असतो.

74. कधी तुपाशी तर कधी उपाशी

संसारिक स्थिती नेहमी सारखीच राहत नाही त्यात कधी संपन्नता येते तर कधी विपन्नावस्था येते.

75. कावळा बसायला अन फांदी तुटायला

परस्परांशी कारण-संबंध नसताना योगायोगाने दोन गोष्टी एकाचवेळी घडणे.

76. कुत्र्याचे शेपूट नळीत घातले तरी वाकडे ते वाकडेच

कितीही प्रयत्न केले तरी काहीचा मूळस्वभाव बदलत नाही.

77. कुंपणाने शेत खाल्ले तर दाद न्यावी

कुणीकडे रखवालादारानेच विश्वासघात करून चोरी करणे.

78. कोल्हा काकडीला राजी क्ष्रुद्र

माणसे क्षुद्र गोष्टीनीही खुश होतात.

79. कोरड्याबरोबर ओले ही जळते

निरपराध्याची अपराध्यासोबत गणना करणे

80. कोंबडे झाकले म्हणून तांबडे फुटायचे राहत नाही

निश्चित घडणारी घटना कोणाच्याही प्रयत्नाने टाळता येत नाही.

81. काखेत कळसा नि गावाला वळसा

हरवलेली वस्तु जवळ असतानाही इतरत्र शोधत राहणे.

82. कावळ्याच्या शापाने गाय मरत नाही

क्षुद्र माणसांनी केलेल्या दोषा रोपाने थोरांचे नुकसान होत नसते.

83. खाण तशी माती

आई वडिलाप्रमाणे त्यांच्या मुलांचे वर्तन होणे.

84. खर्‍याला मरण नाही

खरे कधी लपत नाही, सत्य मेव जयते!

85. खाऊ जाणे ते पचवू जाणे

एखादे कृत्य धाडसाने करणारा त्याचे परिणाम भोगण्यासही समर्थ असतो.

86. खाईन तर तुपाशी नाहीतर उपाशी

परिस्थितीशी जुळवून न घेता हट्टीपणाने वागणारा.

87. खाऊन माजवे टाकून माजू नये

पैशाच्या संपतीचा गैरवापर करू नये.

88. खोट्याच्या कपाळी गोटा

वाईट कृत्य करणार्‍याला माणसाचे शेवटी वाईटच होते.

89. गरजवंताला अक्कल नसते

गरजेमुळे अडलेल्या व्यक्तीला इतरांच्या म्हणण्यापुढे मान डोलवावी लागते.

90. गर्वाचे घर खाली

गर्विष्ठ माणसाची कधीतरी फजिती होतेच.

91. गरज सरो नि वैध मरो

आपले काम झाले की उपकार कर्त्याची पर्वा न करणे.

92. गर्जेल तो पडेल

काय केवळ गाजावाजा करणार्‍या व्यक्तीच्या हातून फारसे काही घडत नसते.

93. गाढवाला गुळाची चव काय?

मुर्खाला चांगल्या गोष्टीची किंमत कळत नाही.

94. गाढवांचा गोंधळ, लाथांचा सुकाळ

मूर्ख लोक एकत्र आल्यावर मूर्खपणाचेच कृत्य करणार

95. गाव करी ते राव ना करी श्रीमंत

व्यक्ति स्वत:च्या बळावर जे करू शकत नाही ते एकीच्या बळावर सामान्य माणसे करू शकतात.

96. गाड्याबरोबर नळ्याची यात्रा

मोठ्यांच्या आश्रयाने लहानांचाही फायदा होतच असतो.

97. गाढवापुढे वाचली गीता अन कालचा गोधळ बारा होता

मूर्खाला केलेला उपदेश वाया जातो.

98. गाजराची पुंगी वाजली तर वाजली नाही तर मोडून खाली

एखादी गोष्ट साध्य झाली तर उत्तमच नाही तर तिचा दूसरा उपयोग करून घेणे.

99. गाढवाच्या पाठीवर गोणी

एखाद्या गोष्टीची अनूकुलता असून उपयोग नाही. तर तिचा फायदा घेता यायला हवा.

100. गुरुची विद्या गुरूला फळली

एखाद्याचा डाव त्याच्यावरच उलटणे.

101. गुळाचा गणपती

गुळाचाच नैवेद्य ज्याची वस्तु त्यालाच भेट देणे.

102. गोगलगाय नि पोटात पाय

एखाद्याचे खरे स्वरूप न दिसणे.

103. गोरागोमटा कपाळ

करंटा दिसायला देखणा पण नशिबाने दुर्दैवी व्यक्ती.

104. घर ना दार देवळी बिर्‍हाड

बायको पोरे नसणारा एकटा पुरुष किंवा शिरावर कोणतीही जाबाबदारी नसलेली व्यक्ती.

105. घर फिरले म्हणजे घराचे वासेही फिरतात

एखाद्यावर प्रतिकूल परिस्थिती आली म्हणजे सारेच त्याच्याबरोबर वाईटपणे वागू लागतात.

106. घरचे झाले थोडे, व्याह्याने धाडले घोडे

स्वत:च्या कामाचा व्याप अतोनात असताना दुसर्‍यांने आपलेही काम लादणे.

107. घर पहावे बांधून लग्न पहावे करून

अनुभवाने माणूस शहाणा होतो.

108. घटका पाणी पिते घड्याळ टोले खाते

आपापल्या कर्मानुसार परिणाम भोगावे लागतात.

109. घरोघरी मातीच्याच चुली

सर्वत्र सारखीच परिस्थिती अनुभवास येणे.

110. घोडे खाई भाडे

धंद्यात फायद्यापेक्षा खर्च जास्त.

111. चढेल तो पडेल

गर्विष्ठ माणसाचा गर्व उतरल्याशिवाय राहत नाही.

112. चालत्या गाडीला खीळ

व्यवस्थीत चालणार्‍या कार्यात अडचण निर्माण होणे.

113. चमत्काराशिवाय नमस्कार नाही,

पराक्रमावाचून पोवाडा नाही लोकांना काही विशेष कार्य करून दाखविल्याशिवाय लोक मान देत नाहीत.

114. चिंती परा येई घरा

दुसर्‍याबदल मनात वाईट विचार आलेकी स्वत:चेच वाईट होते.

115. चोर सोडून सान्याशाला फाशी

खर्‍या गुन्हेगाराला शासन न करता दुसर्‍याच निरपराध माणसाला शिक्षा देणे.

116. चोराच्या उलटया बोंबा

स्वत:च गुन्हा करून दुसर्‍यावर आळ घेणे.

117. चोराच्या मनात चांदणे

वाईट माणसांनाच वाईट माणसांच्या युक्त्या कळतात.

118. चोरावर मोर

एखाद्या गोष्टीच्या बाबतीत दुसर्‍यावर कडी करणे.

119. जळत्या घराचा पोळता वासा

प्रचंड नुकसानीतून जे वाचले ते आपले म्हणून समाधान मानावे.

120. जलात राहुन माशांशी वैर करू नये

ज्यांच्या सहवासात राहावे लागते त्यांच्याशी वैर करून नये.

121. जन्माला आला हेला, पाणी वाहून मेला

निरक्षर किंवा निर्बुद्ध माणसाचे आयुष्य शारीरिक कष्टामध्येच जाते. 

122. जळत घर भाड्याने कोण घेणार

नुकसान करणार्‍या गोष्टीचा स्वीकार कोण करणार.

123. जावे त्याच्या वंशा तेव्हा कळे दुसर्‍याच्या स्थितीत

आपण स्वत:जावे, तेव्हा तिचे खरे ज्ञान आपणास होते.

124. ज्या गावाच्या बोरी त्याच गावच्या बाभळी

एकमेंकाचे वर्म माहीत असणार्‍या माणसांशी गाठ पडणे.

125. ज्याचे खावे मीठ त्याचे करावे निट जो

आपल्या वर उपकार करतो त्या उपकार कर्त्याला स्मरण करून त्याच्या यशासाठी प्रयत्न करावेत.

126. जशी देणावळ तशी धुणावळ

मिळणार्‍या मोबदल्याच्या प्रमाणातच काम करणे.

127. ज्याचे करावे बरे तो म्हणतो माझेच खरे

एखाद्याचे भले करायला जावे तर तो विरोधच करतो व आपलाच हेका चालवतो.

128. जी खोड बाळ ती जन्मकळा

लहानपणीच्या सवयी जन्मभर टिकतात.

129. ज्याच्या हाती ससा तो पारधी

ज्याला यश मिळाले तो कर्तबगार

130. जित्याची खोड मेल्याशिवाय जात नाही

मूळचा स्वभाव आयुष्यात कधीच बदलत नाही.

131. जिच्या हाती पाळण्याची दोरी ती जगाते उद्धरी

मातेकडून बालकावर सुसंस्कार होतात म्हणून ते भविष्यात कर्तुत्ववान ठरते.

132. झाकली मूठ सव्वा लाखाची

व्यंग गुप्त ठेवणेच फायद्याचे असते.

133. टाकीचे घाव सोसल्याशिवाय देवपण येत नाही

कष्ट केल्याशिवाय मोठेपणा मिळत नाही.

134. टिटवी देखील समुद्र आटविते

सामान्य क्षुद्र वाटणारा माणूस प्रसंगी महान कार्य करू शकतो.

135. डोळ्यात केर आणि कानात फुंकर

रोग एक आणि उपचार दुसराच

136. डोंगर पोखरून उंदीर काढणे

प्रचंड परिश्रम घेवूनही अल्प यश प्राप्ती होणे.

137. तंटा मिटवायला गेला गव्हाची कणिक करून आला

भांडण मिटविण्याऐवजी भडकावणे.

138. तळे राखील तो पाणी चाखील

आपल्याकडे सोपविलेल्या कामाचा थोडाफार लाभ मिळविण्याची प्रत्येकाची प्रवृत्ती असते.

139. ढवळ्या शेजारी पवळ्या बांधला वाण नाही पण गुण लागला वाईट

माणसाच्या सहवासामध्ये चांगला माणूसही बिघडतो.

 140. ताकापुरते रामायण

आपले काम होईपर्यंत एखाद्याची खुशामत करणे

 141. तोंड दाबून बुक्यांचा मार

एखाद्याला विनाकारण शिक्षा करणे आणि त्याला त्याबद्दल तक्रार करण्याचा मार्गही बंद करणे.

142. तेल गेले तूप गेले आणि हाती धुपाटणे राहिले

फायद्याच्या दोन गोष्टीमधून मूर्खपणामुळे एकही गोष्ट साध्य न होणे.

143. कावीळ झालेल्याला सगळे जग पिवळे

पूर्वग्रहदूषित किंवा स्वत: वाईट प्रवृत्ती असलेल्या माणसांना सगळीकडे दोषच दिसत असतात.

144. गाता गळा, शिंपता मळा

जबाबदारी पेलण्याचे सामर्थ्य व कौशल्य प्रत्यक्ष स्वतः पेलल्याशिवाय येत नाही .

145. असे साहेब किती, सांमटीत हिंडे राती.

नावाचे साहेब कितीतरी असतात पण त्यांचा काही उपयोग नसतो.

146. अर्धी टाकून सगळीकडे धावू नये.

संबध वस्तू मिळेल या आशेवर अर्धी मिळत असेल तर ती टाकू नये.

147. अर्थी दान महापुण्य

गरजू माणसाला दान दिल्यामुळे पुण्य मिळते.

148.अन्नाचा येतो वास, कोरीच घेते घास.

अन्न न खाणे पण त्यात मन असणे.

149. उडाला तर कावळा, बुडाला तर बेडूक

एखाद्या गोष्टीची परीक्षा होण्याकरिता काही काल वाट पहावी लागते.

150. देखल्या देवा दंडवत

वरकरणी, खोटे खोटे केलेले स्वागत

असतील शिते तर जमतील भूते

एखाद्या व्यक्तीकडून लोभ होणार असेल तर स्वार्थी लोग की त्याच्याभोवती गोळा होतात 

*******

असंगाशी संग आणि प्राणाशी गाठ:

पापी माणसाची दोस्ती केल्यास स्वताच्या जीवालाही धोका निर्माण होतो 

*******

अडला हरी गाढवाचे पाय धरी

बुद्धीमान माणसालाही अडचणीच्या वेळी बिंडोक माणसाची विनवणी करावी लागते 

*******

अंगाले सुटली खाज, हाताला नाही लाज

कोणत्याही गरजू व्यक्तीला अक्कल नसते 

*******

अतिशहाणा त्याचा बैल रिकामा

जी माणसे अति शहाणपणा करायला जातात त्यामुळीच त्यांचे ठरलेने काम सुद्धा होत नाही 

*******

अंधारात केले, पण उजेडात आले

एखादी गोष्ट लपून केली परन्तु कही दिवसांनी ती लोकापुढे आली

*******

अन्नछत्री जेवणे, वर मिरपूड मागणे

एखादयाची ठराविक गोस्टीसाठी मदत घ्याची आणि त्याच बरोबर अजुन भरपूर गोष्टींसाठी परत त्याच्यापुढे हात पसरायचे

*******

अंत काळापेक्षा मध्यान्हकाळ कठीण

जीव जाणाऱ्या वेदनांपेक्षा भुकेच्या वेदना खुप त्रासदायक असतात.

*******

अंगावरचे लेणे, जन्मभर देणे

सोने चांदी खरेदी करण्याकरिता कर्ज करून ठेवायचे आणि जन्मभर फेडित बसायचे. 

*******

अक्कल नाही काडीची नाव सहस्त्रबुद्धे

नुसतेच नाव मोठे पण काम लक्षण खोटे 

*******

अघटित वार्ता आणि कोल्हे गेले तीर्था

अशक्यप्राय गोष्टींची परिकल्पना

*******

अती झाले अन आसू आले

कही गोष्टींचा अतिरेक झाला की त्या त्रासदायक वाटतात

अतिपरिचयात अवज्ञा

खुप निकटता झाल्यास अपमान होऊ शकतो 

*******

अती झाले गावचे अन पोट फुगले देवाचे

काम एकाचे आणि त्रास दंड मात्र दुसऱ्याला

*******

अन्नाचा येते वास, कोरीचा घेते घास

एखादे अन्न खुप आवडते पण त्याच्यात चूका काढ़ने

*******

अपापाचा माल गपापा

चुकीच्या मार्गाने मिळवलेले संपति लगेच नष्ट होते

*******

अर्थी दान महापुण्य

एखाद्या गरजवंत माणसाला दान दिल्यामुळे पुण्य मिळते. 

*******

आईची माया अन् पोर जाईल वाया

खुप प्रेम लाड केल्याने मुले बिघडतात

*******

आपलेच दात आपलेच ओठ

आपल्या जवळच्या माणसाने चूक केल्यावर आपलीच गोची होते 

*******

आयत्या बिळावर नागोबा

एकाने केले काम मात्र लाभ घेतला दुसऱ्याने 

*******

आंधळा मागतो एक डोळा देव देतो दोन डोळे

मागितली एक गोष्ट पण मिळाले भरपूर 

*******

आपण हसे लोळायला, शेंबूड आपल्या नाकाला

एखाद्या दोषाबद्दल दुसर्‍याला हसने पण तोच दोष आपल्या अंगी असणे

*******

आधीच उल्हास त्यात फाल्गुन मास

अगोदरच आळशी असणाऱ्या माणसांच्या बाबतीत अजुन आळशी अवस्था निर्माण होणे.

******* 

आंधळं दळतं कुत्रं पिठ खातं

काम करावे एकाने दुसऱ्याने त्याचा फायदा घ्यावा. 

*******

आंधळ्या बहिर्यांची गाठ

एक काम करण्यासाठी दोन असमर्थ माणसांची भेट होने

*******

अगं अगं म्हशी, मला कुठे नेशी ?

 स्वतःच चूक करून ती दुसऱ्याच्या माथी मारून मोकळे होने. 

*******

अडली गाय फटके खाय

अडचणीत सापडलेल्या माणसाला हैरान करने 

*******

आपला हात जगन्नाथ

आपल्या कर्तृत्वावर आपली प्रगति अवलंबून असते. 

*******

असेल त्या दिवशी दिवाळी नसेल त्यादिवशी शिमगा

असेल तय दिवशी मजा करने नसेल तय दिवशी बोम्बलने 

*******

अंगठा सुजला म्हणून डोंगराएवढा होईल का ?

गोष्टींला ठराविक मर्यादा असतात.

*******

अवशी खाई तूप आणि सकाळी पाही रूप

अतिशय उतावळेपणाची लक्षण. 

*******

अती खाणे मसणात जाणे

खुप खाणे नाशवंताचे लक्षण असते. 

*******

अठरा नखी खेटरे राखी, वीस नखी घर राखी

मांजर घराचे तर कुत्रे दाराचे रक्षण करते. 

*******

अवचित पडे, नि दंडवत घडे

स्वतःची चूक लपवण्याचा प्रयत्न करणे. 

*******

अवसबाई इकडे पुनवबाई तिकडे

दोन विरुद्ध बाजु. 

*******

अंथरूण पाहून पाय पसरावे

आपली ऐपत पाहून वागावे जगावे. 

*******

अंगापेक्षा बोंगा मोठा

मूळ वस्तुपेक्षा इतर गोष्टींचा बडेजाव मोठा असणे. 

*******

आपला तो बाब्या दुसर्याचे ते कारटे

आपले विचार हे दुसऱ्यापेक्षा श्रेष्ट कसे ही वृत्ति अंगी असणे. 

*******

आपली पाठ आपणास दिसत नाही

स्वतःचे दोष स्वतःला दिसत नाहीत. 

*******

आजा मेला नातू झाला

 नुकसान झाल्यावेळी फायद्याची गोष्ट घडणे. 

*******

आत्याबाईला जर मिशा असत्या तर

कोणत्याही कामत विचारांची भर टाकने. 

*******

आपल्याच पोळीवर तूप ओढणे

स्वतःचाच स्वार्थ साधून घेणे. 

*******

आलिया भोगासी असावे सादर

नशिबात आले ते  स्वीकारणे. 

*******

आवळा देऊन कोहळा काढणे

स्वार्थ साधण्यासाठी लहान वस्तू देऊन मोठी वस्तू मिळविणे. 

*******

आपण मेल्यावाचून स्वर्ग दिसत नाही

अनुभव आल्याशिवाय शहाणपण येत नाही.

*******

आपले नाक कापून दुसऱ्यास अपशकुन

दुसऱ्याचा तोटा करण्यासाठी प्रथम स्वतःचे नुकसान करून घेणे. 

*******

आधीच तारे, त्यात गेले वारे

विचित्र व्यक्तीच्या वर्तनात भर पडणारी घटना घडणे. 

*******

आधीच मर्कट तशातही मद्य प्याला

आधीच करामती त्यात मद्य प्राशन केल्याने बिकट स्तिथि निर्माण होने. 

*******

अडक्याची अंबा आणि गोंधळाला रुपये बारा

मुख्य गोष्टीपेक्षा नको त्या गोष्टींचा खर्च जास्त असणे. 

*******

आग रामेश्वरी, बंब सोमेश्वर

रोग एकीकडे, इलाज दूसरीकडे. 

*******

आयजीच्या जीवावर बायजी उदार

दुसऱ्याचा पैसा खर्च करून औदार्य दाखवणे. 

आग खाईल तो कोळसे ओकेल

जसे कृत्य तसे फळ 

*******

आठ पूरभय्ये नऊ चौबे

खूप बिंडोक लोकांपेक्षा कमी बुद्धिमान चालतील. 

*******

आधणातले रडतात व सुपातले हसतात

स्वता संंकटात असतानाही दुसर्‍याचे दुःख पाहून खुप हसू येने. 

*******

इकडे आड तिकडे विहीर

दोन्ही बाजूंनी अडचणीची परस्थिती निर्माण होणे. 

*******

इच्छा परा ते येई घरा

दुसऱ्याच्या बाबतीत वाइट चिंतन करते आणि तेच आपल्या वाट्याला येणे. 

*******

इच्छिलेले जर घडते तर भिक्षूकही राजे होते

इच्छेप्रमाणे सारे घडले तर सारेच लोक धनवान झाले असते. 

*******

इन मीन साडेतीन

कमीत कमी लोक हजर असणे. 

*******

ईश्वर जन्मास घालतो त्याचे पदरी शेर बांधतो

प्रत्येक जन्मास आलेल्याचे पालन पोषण होतेच. 

*******

उथळ पाण्याला खळखळाट फार

अंगी गुण थोडासा पण बढाई खुप मारने. 

*******

उंदराला मांजर साक्ष

वाइट गोष्टीत एकमेकांची साथ देने

*******

उचलली जीभ लावली टाळ्याला

विचार न करता बोलणे 

*******

उतावळा नवरा गुडघ्याला बाशिंग

लगबगीचे वर्तन करणे. 

*******

उठता लाथ बसता बुक्की

अनादर टाळण्यासाठी पुन्हापुन्हा दंड देने. 

*******

उडत्या पाखराची पिसे मोजणे

अगदी सहज अवघड गोष्टीनचे मूल्यांकन करणे. 

*******

उतावळी बावरी म्हातार्‍याची नवरी

अति उतावळेपणा त्रासदायक असतो. 

*******

उद्योगाचे घरी रिद्धी – सिद्धी पाणी भरी

जेथे उद्योग असतो तेथेच लक्ष्मी संपत्ती येते. 

*******

उंबर पिकले आणि नडगीचे (अस्वलाचे) डोळे आले

फायद्या घेण्याची वेळ येणे; पण आस्वाद न घेता येणे. 

*******

ऊराचे खुराडे आणि चुलीचे तुणतुणे

अतिशय बिकट परस्थिती. 

*******

उंदीर गेला लुटी आणल्या दोन मुठी

मनुष्य आपल्या क्षमतेनुसार जगतो. 

*******

उकराल माती तर पिकतील मोती

शेतीत चांगली मशागत केल्यास चांगले पीक येते. 

*******

उखळात डोके घातल्यावर मुसळाची भीती कशाला?

एखादे काम घेतल्यानंतर त्यासाठी पडणाऱ्या श्रमांचा विचारन करने. 

*******

उचल पत्रावळी, म्हणे जेवणारे किती?

काम सोडून भलत्याच चौकशा करणे. 

*******

उडाला तर कावळा, बुडाला तर बेडूक

गोष्टीची परीक्षा घेण्यासाठी वाट पाहणे. 

*******

उधारीची पोते, सव्वा हात रिते

उधारीचा माल नेहमीच कमी भरतो. 

*******

उभारले राजवाडे तेथे आले मनकवडे

श्रीमंती आली की, तिच्या मागोमाग चमचे ही येतातच. 

*******

उभ्याने यावे आणि ओणव्याने जावे

ताठ मानेने येणे आणि मान खली घालून जाणे. 

*******

उसाच्या पोटी कापूस

सद्गुणी माणसाच्या पोटी दुर्गुणी लेकरू. 

*******

ऊस गोड लागला म्हणून मुळासगट खाऊ नये 

चांगल्या गोष्टीचा प्रमाणापेक्षा जास्त फायदा घेऊ नये.

*******

एका माळेचे मणी

सर्व लोक सारख्याच स्वभावाची असणे. 

*******

एका हाताने टाळी वाजत नाही

कोणत्याही भांडणात दोष एकाचा नसतो

*******

एक ना धड भाराभर चिंध्या

एकाच वेळी अनेक कामे केल्याने सर्व कामे अर्धवट होतात. 

*******

एकावे जनाचे करावे मनाचे

जगाचे ऐकून घ्यावे पण मनाला जे योग्य वाटेल ते करावे. 

*******

एकाची जळते दाढी दुसरा त्यावर पेटवू पाहतो विडी

एखाद्याच्या अडचणीच्या काळात आपला स्वार्थ साधुन घेऊ नए. 

*******

एकाने गाय मारली म्हणून दुसऱ्याने वासरु मारु नये 

दुसऱ्याने केलेल्या वाइट गोष्टींचे समर्थन करून आपणही तीच गोष्ट करू नए

*******

एका पिसाने मोर होत नाही 

थोड्याश्या यशाने जास्त आंनदित हो नका

*******

एका खांबावर द्वारका

एकाच मानसावर सर्व जबाबदाऱ्या देने.

*******

एक कोल्हा सतरा ठिकाणी व्याला

एका व्यक्तीपासून अनेक जगी अपमान होणे. 

*******

एका कानावर पगडी, घरी बाईल उघडी

बाहेर बडेजाव पण घरी दारिद्र्य 

*******

एका मान्यात दोन तलवारी राहात नाहीत

दोन तेजस्वी माणसे गुण्या-गोविंदाने राहू शकत नाहीत. 

*******

ऐंशी तेथे पंचाऐंशी

उधळेपणाची कामे. 

*******

ऐरावत रत्न थोर | त्यासी अंकुशाचा मार |

मोठ्या व्यक्तीला तेवढ्याच यातना होतात जेवढ्या की सामान्य व्यक्तीला. 

*******

ओळखीचा चोर जीवे न सोडली

ओळखीचा शत्रू हा अनोळखी शत्रूपेक्षा घातक असतो. 

*******

शेंडी तुटो की तारंबी तुटो

कोणत्याही परिस्थितीत कामाचा शेवट करने. 

*******

ओझे उचलू तर म्हणे बाजीराव कोठे?

काम सोडून नुसत्या चौकशा करणे. 

*******

औटघटकेचे राज्य

कमी काळ टिकणारी गोष्ट. 

*******

करावे तसे भरावे

कृती असेल त्याप्रमाणे चांगले / वाईट फळ मिळते. 

*******

कर नाही त्याला डर कशाला ?

ज्याने काही केलेच नाहीं त्याला भीति कशाची? 

*******

करीन ते पूर्व

मी करेन तेच योग्य अशा विचाराने वागणे. 

करवतीची धार पुढे सरली तरी कापते, मागे सरली तरी कापते

काही गोष्टी केल्या तरी तोटा होतो नाही केल्या तरी तोटा होतो. 

*******

करुन करुन भागला, देवध्यानी लागला

वाईट कृत्य करून शेवटी देवा धर्माला लागणे. 

*******

कणगीत दाणा तर भिल उताणा

आपल्या गरजेपुरते आपल्या जवळ असले, कि लोक कोणाची फिकिर करत नाहीत. 

*******

कधी तुपाशी तर कधी उपाशी

दररोज दिवस सारखा नसतो. 

*******

कशात-काय-अन-फाटक्यात-पाय

वाईटात अजुन वाईट घडणे 

*******

काठी मारल्याने पाणी दुभंगत नाही

रक्ताचे नाती बोलण्याने तुटत नाहीत. 

*******

काडीचोर तो माडीचोर

एखाद्या छोट्या अपराधाबरोबर मोठ्या अपराधानची जोड़ लावणे

*******

काजव्याच्या उजळ त्याच्या अंगाभोवती

गोष्टींचा प्रभाव स्वतज़:पुरताच राहने 

*******

का ग बाई रोड तर म्हणे गावाची ओढ

गरज नसलेल्या गोष्टींची काळजी करणे. 

*******

कानात बुगडी, गावात फुगडी

आपल्या संपतीचे जोरा जोरा प्रदर्शन करने. 

*******

काल महिला आणि आज पितर झाला

अतिशय लगबगीचे लक्षण. 

*******

काकडीची चोरी फाशीची शिक्षा

गुन्हा खूप लहान पण शिक्षा खूप मोठी असणे. 

*******

काडीची सत्ता आणि लाखाची मत्ता बरोबर होत नाही

जे काम पैसाने होत नाही, ते अधिकाराने होते, संपत्तीपेक्षा सत्ता असणे महत्त्वाचे ठरते. 

*******

कावीळ झालेल्यास सर्व पिवळे दिसते

एकाच नजरेच्या दृष्टीने सर्व जगाला बघणे . 

*******

काना मागुन आली आणि तिखट झाली

एखाद्या गोष्टीत मागून येणे आणि श्रेष्ट होने . 

*******

कामापुरता मामा

एखादे काम घेईपर्यंत गोड बोलणे. 

*******

कावळा बसला आणि फांदी तुटली

योगायोगाने दोन गोष्टी एकाच वेळी घडणे 

*******

काखेत कळसा गावाला वळसा

जवळची वास्तु शोधण्यासाठी दूर जाणे 

*******

काप गेले नी भोके राहिली

संपत्ति गेली अन फक्त आठवणी  उरल्या

*******

कावळ्याच्या शापाने गाय मरत नाही

शूद्र माणसाने केलेल्या दोषारोपांने थोरांचे नुकसान होत नसते.

******* 

काळ आला; पण वेळ आली नव्हती

मरण समोर उभे असताना थोडक्यात बचावणे. 

*******

कांदा पडला पेवात, पिसा हिंडे गावात

एखादी गोष्टीचा चुकीच्या मार्गाने शोध घेण्याचा प्रयत्न करणे 

*******

कुंभारणीच्या घरातला किडा कुंभारणीचा

आपल्या वस्तूवर आपलाच हक्क प्रस्थापित करणे.

*******

कुत्र्याची शेपूट नळीत घातले तरी वाकडे

माणसाचा मूळ स्वभाव कधीच बदलत नाही. 

*******

कुडी तशी फोडी

देहा प्रमाणे आहार, कर्तुत्वा प्रमाणे  मिळणे. 

*******

कुऱ्हाडीचा दांडा गोतास काळ

फ़क्त स्वार्थासाठी दुष्ट बुद्धीने शत्रूला मदत करून आपल्याच माणसाचा तोटा करणे.

*******

केळीला नारळी अन घर चंद्रमौळी

खुप दारिद्र्याची बिकट अवस्था येणे. 

*******

केस उपटल्याने का मढे हलके होते ?

मोठ्या उपायांची जेथे  गरज असते तेथे छोट्या उपायांनी काहीही फरक पडत नाही. 

*******

केळी खाता हरखले, हिशेब देता चरकले

गोष्टीचा उपभोग घेताना मजा वाटते पण  पैसे देताना जीव घालमेल होतो. 

*******

कोळसा उगळावा तितका काळाच

वाईट गोष्टीबाबत जितकी जास्त चर्चा करावी तितकीच ती अधिक वाईट होते. 

*******

कोल्हा काकडीला राजी

लहान लहान गोष्टींनी खुश होतात. 

*******

कोणाच्या गाई म्हशी आणि कोणाला उठा बशी

गुन्हा एकाचा शिक्षा दुसऱ्याला 

*******

कोठे इंद्राचा ऐरावत, कोठे श्यामभट्टाची तट्टाणी

महान गोष्टींची तुलना शुल्लक गोष्टींबरोबर करणे. 

*******

खऱ्याला मरण नाही

खरे एकदिवस सर्वांच्या समोर येते.

*******

खर्चणार्याचे खर्चते आणि कोठावळ्याचे पोट दुखते

खर्च करणारा खर्च करत असतो मात्र दुसरयाच् एखादयाला कुरकुर लागते. 

*******

खाऊ जाणे तो पचवू जाणे

एखादे काम धाडसाने करणारा त्याचे परिणाम भोगण्यास ही तैयार असतो. 

*******

खान तशी माती

आई-वडिलांप्रमाणे त्यांच्या मुलांचे वागने असणे. 

*******

खायला काळ भुईला भार

काम न करणारा व्यक्ति सर्वांला भारदार वाटतो. 

*******

खाई त्याला खवखवे

जो वाईट कृत्य करतो त्याला मनात भीति असते. 

*******

खाऊन माजावे टाकून माजू नये

दान करावे पण संपत्तीचा गैरवापर करू नये. 

*******

खोट्याच्या कपाळी गोटा

खोटेपणा वाइट गोष्टींकडे परावर्तित करतो. 

*******

गरज सरो, वैद्य मरो

गरज असेपर्यंत त्या माणसाशी संबंध ठेवणे व गरज संपल्यावर त्याला विसरुन जाने. 

*******

गळ्यात पडले झुंड हसून केले गोड

गळ्यात पडल्यावर वाईट गोष्टी सुद्धा गोड मानून घ्यावे लागतात. 

*******

ग ची बाधा झाली

अभिमान गर्व चढणे 

*******

गरजेल तो पडेल काय

फ़क्त तोड़ाने बोलणाऱ्या माणसाकडून काही होत नाही. 

*******

गरजवंताला अक्कल नसते

गरजू वक्तिला दुसऱ्याचे बोलणे व वागणे हवे तसे न कही बोलता सहन करावे लागते. 

*******

गर्वाचे घर खाली

गर्विष्ठ माणसाची नेहमी शेवटी अपमानच होतो. 

*******

गळ्यातले तुटले ओटीत पडले

नुकसान होता होता वाचले. 

*******

गाढवापुढे वाचली गीता, कालचा गोंधळ बरा होता

मुर्खाला कितीही समज दिला तरी त्याचा काहीच उपयोग नसतो.

******* 

गाड्याबरोबर नळ्याची यात्रा

मोठ्यांच्या आश्रयाने लहानांचाही फायदा होणे.

*******

गाढवाला गुळाची चव काय?

ज्याला एखाद्या गोष्टीचा गंध नाही त्याला त्या गोष्टीचे महत्त्व कळू शकत नाही. 

*******

गाढवाच्या पाठीवर गोणी

एखाद्या गोष्ट असून उपयोग नाही तर तिचा फायदा घेता यायला हवा. 

*******

गाव करी ते राव न करी

श्रीमंत मानुस स्वतःच्या बळावर जे करू शकणार नाही ते अन्य माणसे एकीच्या बळावर करू शकतात. 

*******

गाढवाचा गोंधळ व लाथांचा सुकाळ

बिंडोक माणसांच्या गोंधळात एकमेकांवर आरोप करण्यात वेळ जातो. 

*******

गाय व्याली, शिंगी झाली

आकस्मित घटना घडते. 

*******

जळे आणि हनुमान बेंबी चोळे

एखाद्याचे नुकसान करूँन आपन काहीच केले नहीं ऐसे दर्शवणे

*******

गोगलगाय न पोटात पाय

बाहेरून निर्मल दिसणारी पण मनात कपट असणारी व्यक्ती. 

*******

घरचे झाले थोडे व्याह्याने धाडले घोडे

अडचणीत आणखी भर पड़ने

घर फिरले म्हणजे घराचे वासेही फिरतात

बिकट परिस्थिती आली म्हणजे सारे त्याच्याशी वाईटपणे वागू लागतात. 

घेता दिवाळी देता शिमगा

घटना आनंद वाटतो पण देताना मात्र ओरडाओरड. 

*******

घोडे कमावते आणि गाढव खाते

एकाने कष्ट करावे व निरुपयोगी व्यक्तीने त्याचा गैर फायदा घ्यावा. 

*******

चवलीची कोंबडी आणि पावली फळणावळ

गरजेच्या कामापेक्षा देखभालीचा खर्च जास्त असणे. 

*******

चार दिवस सासूचे चार दिवस सुनेचे

प्रत्येकाला चांगले दिवस येतेच. 

*******

चार जणांची आई बाजेवर जीव जाई

जबाबदारी प्रत्येकाची असली तरी मात्र काळजी कोणीच घेत नाही.

******* 

चिंता परा येई घरा

दुसऱ्याचे वाईट चिंतित राहिले, कि कधीतरी आपलीवरच उलटते. 

*******

चिखलात दगड टाकला आणि अंगावर शिंतोडे घेतला

स्वतःच्याच तोड़ने, कृत्याने, हाताने स्वतःची बदनामी करून घेणे. 

*******

चुलीपुढे शिपाई अन घराबाहेर भागुबाई

घरात तेवढा शूर पणाचा आव आणायचा पण बाहेर मात्र भागुबाई. 

*******

चोर सोडून संन्याशालाच फाशी

खरा अपराधी सोडून निरपराधी माणसाला शिक्षा देणे. 

*******

चोराच्या उलट्या बोंबा

स्वतः अपराध करून दुसऱ्याला दोष देणे. 

*******

चोरावर मोर

एखाद्या गोष्टीच्या बाबतीत दुसऱ्याला कमी लेखने. 

*******

चोरांच्या हातची लंगोटी

ज्याच्याकडून काही मिळण्याची अपेक्षा नसते त्याच्याकडून काहीतरी मिळणे. 

*******

चोराची पावली चोराला ठाऊक

वाईट माणसांनाच वाईट माणसांच्या युक्त्या कळतात. 

*******

चोराच्या मनात चांदणे

वाईट कृत्य करणाऱ्याला आपले कृत्य उघडकीला येईल की काय अशी सतत भीती असते. 

*******

चालत्या गाडीला खीळ

सुरलीत चालणाऱ्या कमात अडचण निर्माण होणे. 

*******

जशी देणावळ तशी धुणावळ

कामाच्या मोबदल्याच्या प्रमाणातच काम करणे. 

*******

जलात राहून माशाशी वैर करू नये

ज्यांच्या बरोबर रहावे जगावे लागते त्यांच्याशी शत्रुत्व करू नये. 

*******

जळतं घर भाड्याने कोण घेणार ?

नुकसान देणाऱ्या गोष्टीना कोण स्वीकरणार?

*******

जानवे घातल्याने ब्राह्मण होत नाही

बाहेरील दिखाव्यामुळे आतून मनुष्य ज्ञानी होत नाही. 

*******

जावे त्यांच्या वंशा तेव्हा कळे

दुसऱ्याच्या परस्थितीत आपण जावे तेव्हा तिचे खरे ज्ञान समझते. 

*******

जीत्या हुळहुळे आणि मेल्या कानवले

जिवंत असताना दुर्लक्ष करायचे व मेल्यावर गोड़ कौतुक करायचे. 

*******

जेवेण तर तुपाशी नाही तर उपाशी

खुप हट्टी वागणे. 

*******

जे न देखे रवि ते देखे कवी

जे स्वता सूर्य पाहू शकत नाहीत ते कोणताही कवी विचारानी पाहू शकतो. 

*******

जो गुळाने मरतो त्याला विष कशास?

जिथे गोड बोलून काम होत असेल तिथे कठोर उपायांची गरज नसते. 

*******

ज्या गावच्या बोरी, त्या गावच्या बाभळी

जी माणसे एका ठिकांची असतात त्यांनी एकमेकांची मापे कडु नए

*******

ज्याच्या हाती ससा, तो पारधी

ज्याच्याकड़े जे कर्तुत्व असते  गोष्ट दिली जाते  . 

*******

ज्याचे करावे बरे तो म्हणतो माझेच खरे

एखाद्याचे भले करायला जावे तर तो आपलेच म्हणणे चालवण्याचा प्रयत्न करतो. 

*******

ज्याची खावी पोळी त्याची वाजवावी टाळी

आपल्यावर जो उपकार करतो त्याचे गुणगान गावे . 

*******

झाकली मूठ सव्वा लाखाची

वाइट नेहमी झाकून ठेवावे. 

*******

टाकीचे घाव सोसल्यावाचुन देवपण येत नाही

कष्ट सोसल्याशिवाय फल नाही. 

*******

ढवळ्या शेजारी पवळ्या बांधला वाण नाही, पण गुण लागला

वाईट दोष अंगी लवकर लागतात म्हणजेच वाईट माणसांच्या संगतीने चांगला माणूसही लगेच बिघडतो. 

*******

ढेकणाच्या संगे हिरा जो भंगला, कुसंगे नाडला साधू तैसा

वाईट संगतीचे परिणाम वाईटच होतात. 

*******

तळे राखील तो पाणी चाखील

एखादे काम सोपवल्यानंतर फायदा करून घेणे. 

*******

तरण्याचे कोळसे, म्हातार्‍याला बाळसे

विरुद्ध गोष्टी होने . 

*******

तट्टाला टूमणी, तेजीला इशारत

मूर्खाला शिक्षा देऊन जी गोष्ट समजत नहीं ती शहाण्याला इशाऱ्याने समजते. 

*******

ताकापुरते रामायण

आपले काम होईपर्यंत त्याची खुशामत काम करणे. 

*******

तीन दगडात त्रिभुवन आठवते

संसार केल्यावरच खरे मर्म कळते. 

*******

तीथ आहे तर भट नाही, भट आहे तर तीथ नाही

नवरा आहे तर नवृ नाहीं आणि नवरी आहे तेर नवरा नाही

*******

तुकारामबुवांची मेख

न सुटणारी गोष्ट 

*******

तू दळ माझे आणि मी दळते गावच्या पाटलाचे

आपले काम दुसऱ्याने करावे आपण मात्र गावचे काम करावे. 

*******

तेल गेले तूप गेले हाती धुपाटणे आले

एकही गोष्ट पूर्ण न होणे. 

*******

तेरड्याचा रंग तीन दिवस

कोणत्याही नविन गोष्टीची नवलाई अगदी कमी वेळ टिकते. 

*******

तोंड दाबून बुक्क्यांचा मार

विनाकारण शिक्षा करणे आणि त्याला प्रतिउत्तर देण्यास  करने. 

*******

तोबऱ्याला पुढे, लगामाला पाठीमागे

खायला पुढे कामाला मागे

*******

थेंबे थेंबे तळे साचे

सुरुवातीला शुल्लक वस्तूंचा संग्रह कालांतराने मोठा साठा होतो. 

*******

थोरा घराचे श्वान सर्व ही देती मान

मोठ्या माणसांचा आश्रय आधार घेणाऱ्याला कारण नसताना मोठेपणा दिला जातो. 

*******

दगडापेक्षा वीट मऊ

मोठ्या संकटापेक्षा लहान संकट कमी नुकसान करते. 

*******

दस की लकडी एक्का बोजा

सर्वांच्या सहकार्याने मोठे काम अगदी सहजरित्या पूर्ण होते. 

*******

दहा गेले, पाच उरले

जीवन कमी उरणे. 

*******

दात कोरून पोट भरत नाही

मोठ्या व्यवहारात काटकसर करून चालत नाही. 

*******

दाम करी काम, बिवी करी सलाम

पैसे टाकले की कोणतेही काम सहजरीत्या होते. 

*******

दाखविलं सोनं हसे मुल तान्हं

पैशाचे लालच दाखविताच अवघड कामे ही लगेच होतात. 

*******

दात आहेत तर चणे नाहीत, चणे आहेत तर दात नाहीत

एक गोष्ट असली तरी तिच्या जोडीला पाहिजे ती गोष्ट नसणे. 

*******

दिल चंगा तो कथौटी में गंगा

आपले मन साफ असल्यास पवित्र गंगा ही पवन होते. 

*******

दिव्याखाली अंधार

मोठ्या माणसातही दोष असतात . 

*******

दिल्ली तो बहुत दूर है

भरपूर गोष्टी करने बाकी आहे कारन मंजिल खुप लांब आहे. 

*******

दिवस बुडाला मजूर उडाला

रोजाने काम करणारा स्वतःचं समजून कधीच काम करणार नाहीं  कामाची वेळ संपते तोच ते निघून जाणार. 

देश तसा वेश

देशानुसार बदलणारे जीवन. 

*******

देव तारी त्याला कोण मारी ?

आपल्यावर देवाची कृपा असल्यास कोणीही आपले वाईट करू शकत नाही. 

*******

देखल्या देवा दंडवत

सहज दिसला म्हणून विचारणा करणे. 

*******

देणे कुसळांचे घेणे मुसळाचे

पैसे कमी आणि काम जास्त. 

*******

दैव देते आणि कर्म नेते

नशिबात असते पण स्वतःच्या कामामुळे तोटा होतो. 

*******

दैव नाही लल्लाटी, पाऊस पडतो शेताच्या काठी

जर नशिबात नसेलच तर तोंडासमोरिल घास सुद्धा दूर जातो. 

*******

दैव आले द्यायला अन् पदर नाही घ्यायला

नशिबात उसने पण पदरात पैन पाडून  न घेता येणे

*******

दैव उपाशी राही आणि उद्योग पोटभर खाई

आपल्या नशिबावर अवलंबून असणारे नेहमी उपाशी राहतात तर उद्योगी लोग पोटभर खातात.

******* 

दोन मांडवांचा वऱ्हाडी उपाशी

दोन्ही बाजूवर अवलंबून असणारे लोग उपाशी मरतात. 

*******

दृष्टीआड सृष्टी

आपल्या पाठीवर जे बोलतात त्याकडे दुर्लक्ष करावे. 

*******

धर्म करता कर्म उभे राहते

एखादी चांगली गोष्ट करताना त्याबरोबर एखादी वाइट गोस्त होते . 

*******

धनगराची कुत्रे लेंड्यापाशी ना मेंढ्यापाशी

हे लक्षण कोणत्याच कामचे नाहीं . 

*******

धार्याला (मोरीला) बोळा व दरवाजा मोकळा

छोट्या गोष्टीची काळजी घेत असताना मोठी कडे दुर्लक्ष करणे. 

*******

धिटाई खाई मिठाई, गरीब खाई गचांड्या

श्रीमंताचे काम लगेच होते तेर गरीबाला खेतरे घालयला लागतात

*******

नकटीच्या लग्नाला सतराशे विघ्ने

काम करणाऱ्यांच्या मार्गात अनेक अडचणी येणे

*******

नदीचे मूळ आणि ऋषीचे कूळ पाहू नये

नदीचे उगमस्थान व ऋषीचे कूळ कधीच पाहू नये कारण दोघातही दोष असतोच. 

*******

न कर्त्याचा वार शनिवार

एखादे काम करायचे नसले की कारण देऊन टाळने

*******

नव्याचे नऊ दिवस

कोणत्याही गोष्टीचा नवीन पणा काही काळ असतो कालांतराने तो नाहीसा होतो. 

*******

नळी फुंकली सोनारे इकडून तिकडे गेले वारे

केलेल्या उपदेशाचा मनावर शून्य परिणाम होणे. 

*******

नागेश्वराला नागवून सोमेश्वराला वात लावणे

एकाचे हड़पूण दुसऱ्याला दान देणे 

*******

नाकापेक्षा मोती जड

मालकापेक्षा नोकर बाजीराव असणे 

*******

नाव सोनुबाई हाती कथलाचा वाळा

नुसतेच नाव मोठे पण लक्षण खोटे. 

*******

नाव देवाचे आणि गाव पुजाऱ्याचे

देवाच्या नावाने स्वताचा स्वार्थ पाहणे. 

*******

नाक दाबले, की तोंड उघडते

एखाद्या मांसाकडून एखादी गोष्ट काडून घेण्यासाठी त्या माणसाचे मर्म जाणून त्यावर घाव टाकणे

*******

नागव्यापाशी उघडा गेला, सारी रात्र हिवाने मेला

अगोदरच दरिद्री असणाऱ्या मानसाकडे मदतीला जाणे. 

*******

नागिन पोसली आणि पोसणाराला डसली

आपन जिनला संभालले त्यांनीच आपला विश्वासघात केला

*******

नाचता येईना अंगण वाकडे

एखादे काम आपल्याला व्यवस्थित जमत नसेल तेव्हा आपण आपला कमीपणा लपविण्यासाठी इतर गोष्टीत चूका काढतो 

*******

नावडतीचे मीठ आळणी

एखाद्या माणसाने कोणतीही गोष्ट कितीही चांगली केली तरी आपल्याला ती वाईटच दिसते कारन आपन त्याचा द्वेष करतो

*******

निंदकाचे घर असावे शेजारी

आपल्या शेजारी निंदा करणारा माणूस असावा  त्यामुळे आपले दोष आपल्याला समझतात 

*******

नेसेन तर पैठणी (शालू) च नेसेन, नाही तर नागवी बसेन

स्वताचा हट्ट पूर्ण करने 

*******

पळसाला पाने तीनच

सगळीकडे सारखीच परिस्थिती असणे 

*******

पडलेले शेण माती घेऊन उठते

चांगल्या माणसावर एकदा काहीतरी आरोप झाला आणि त्याने किती जरी प्रयत्न केले तरी त्याच्या जीवनावर थोडा का होईना डाग हा रहतोच

*******

पदरी पडले पवित्र झाले

आहे त्या गोष्टीत समाधान मानने

*******

पायाची वाहन पायीच बरी

ज्या त्या माणसाला त्याच्या जागेनुसार वागणूक दिली पाहिजे

*******

पाचामुखी परमेश्वर

जास्त लोक जे बोलतील टेक योग्य मानावे

*******

पाप आढ्यावर बोंबलते

पाप समोर आल्याशिवाय राहत नाही 

*******

पाची बोटे सारखी नसतात

सर्व माणसे एकसारखी नसतात 

*******

पायलीची सामसूम चिपट्याची धामधूम

मोठी शांत असताना छोट्यांचा आवाज वाढणे

*******

पाण्यामध्ये मासा झोप घेतो कैसा जावे त्याच्या वंशा तेव्हा कळे

अनुभवाशिवाय अक्कल येत नाही 

*******

पाहुनी आली आणि म्होतुर लावून गेली

घरात पाहुणे म्हणून आले आणि नुकसान करून गेले

*******

पी हळद नि हो गोरी

कोणत्याही गोष्टीत गड़बड़ करणे 

*******

पुत्र मागण्यास गेली भ्रतार नवरा घालवून आली

खरच फायदा होईल म्हणून जाणे परंतु परत नुकसान करूनच येणे

*******

पुढच्याच ठेच मागचा शहाणा

समोरच्या माणसाच्या अनुभवावरून इतर लोक बोध घेत असतात आणि टी चूक परत सावधपणे वागतात 

*******

पुढे तिखट मागे पोचट

समोरून पहिले तर फार मोठे वाटते पण प्रत्यक्षात जवळून बघितले की तसे नसते 

*******

पै दक्षिण लक्ष प्रदक्षिणा

पैसा कमी मिलने पण काम जास्त करने 

*******

पोटी कस्तुरी वासासाठी फिरे भिरीभिरी

शेजारी पडलेली वस्तु शोधण्यासाठी गावभर फिरणे 

*******

पोर होईल ना व सवत साहिना

आपल्याकडून होत नाही व दुसऱ्यालाही करू द्यायचे नाही 

*******

फासा पडेल तो डाव राजा बोलेल तो न्याय

एका राजाने दिलेला निर्णय जरी अमान्य असेल तरी तो मानवा लागतो

*******  

फुले वेचली तिथे गोवर्या वेचणे

आयुष्यात जेथे सुख अनुभवले तेथेच वाईट दिवस पाहण्याचे नशिबीत आले  

*******

फुल ना फुलाची पाकळी

खुप काही  देण्याचे सामर्थ्य नसल्याने त्यातील थोडासा भाग देने

*******

फुटका डोळा काजळाने साजरा करावा

अंगावरचा दोष मिटत नसतो तो झाकण्याचा प्रयत्न करावा  

*******

बडा घर पोकळ वासा

दिसण्या श्रीमंती पण प्रत्यक्षात तिचा अभाव 

*******

बळी तो कान पिळी

ताकतवर मनुष्य इतर लोकावर सत्ता गाजवितो 

*******

बकरीचे शेपूट माशाही मारीना व लाजही राखीना

अशी गोष्ट ज्याचा फायदा नाही 

*******

बाप से बेटा सवाई

बापापेक्षा मुलगा अधिक कर्तुत्ववान 

*******

बाप तसा बेटा

वडिलांच्या अंगचे गुण पोरात उतरणे 

*******

बावळी मुद्रा देवळी निद्रा

दिसण्यास अडानी पण व्यवहार हुशार  

*******

दारात तुरी भट भटणीला मारी

जुन्या गोष्टीवरुन भांडण करणे 

मामुजी मेला अन् गांव गोळा झाला

लहान गोष्ट पण गावभर कालवा 

*******

मांजरीचे दात तिच्या पिल्लाला लागत नाही

आई वडिलांचे टोचून बोलणे लेकराला लागत नाही  

*******

मानेवर गळू आणि पायाला जळू

रोग एकीकडे उपाय भलतीकडे 

*******

मारुतीची शेपूट

सतत वाढत जाणारे काम 

*******

मुंगीला मिळाला गहू कुठे नेऊ अन् कुठे ठेवू

छोट्याशा गोष्टींनीही हुरळून जाणे 

*******

मुंगीला मुताचा पूर

काही लोकाला छोटे संकट ही डोंगराएवढी वाटते 

*******

मुलाचे पाय पाळण्यात दिसतात

लहान वयातच मुलाच्या भावी गुणदोषांचे दर्शन होते 

*******

मूर्ख लोक भांडते वकील घरी बांधते

भांडण दोघांचे अन् लाभ तिसऱ्याला 

*******

म्हशीला मणभर दूध

 एखाद्याचे मेल्यावर कौतुक करणे 

*******

म्हातारीने कोंबडे लपविले म्हणून उजडायचे राहत नाही

ज्या गोष्टी होने अटल असतात त्या कोणाच्या थांबवल्याने थांबत नाहीत 

*******

यथा राजा तथा प्रजा

सामान्य लोक नेहमी मोठ्यांचे नक्कल करतात 

*******

या बोटाची थुंकी त्या बोटावर करणे

गंडवागंडवी करणे

*******

रे माझ्या मागल्या

एखाद्याने कितीही चांगला सल्ला देऊन ही पूर्वीप्रमाणेच वागणे 

*******

ये रे कुत्र्या खा माझा पाय

स्वता आपणहून संकट अंगावर घेणे 

*******

रंग जाणे रंगारी

ज्याची विद्या त्यालाच माहीत 

*******

रात्र थोडी सोंगे फार

कामे खुप पण थोडा वेळ असणे 

*******

रडत राऊत रडत राव घोड्यावर स्वार

इच्छा नसताना एखादे काम करावे लागने 

*******

रामाशिवाय रामायण कृष्णाशिवाय महाभारत

एखाद्या कतेथ गरजेच्या गोष्टींचा अभाव 

*******

राईचा पर्वत करणे

मूळ गोष्ट अगदी क्षुल्लक असता तिचा विपर्यास करून सांगणे 

*******

राज्याचे घोडे आणि खासदार उडे

वस्तू एकाची मिजास दुसऱ्याची 

*******

रोज मरे त्याला कोण रडे

तीच ती गोष्ट वारंवार होऊ लागली म्हणजे तिच्यातील स्वारस्य नष्ट होते व तिच्याकडे कोणीही लक्ष देत नाही

******* 

लग्नाला वीस तर वाजंत्री ला तीस

काम सोडून नको ते उपद्याप करणे 

*******

लकडी दाखविल्या शिवाय मकडी वळत नाही

दम दिल्याशिवाय शिस्त लागत नाही 

*******

लग्नाला गेली आणि बारशाला आली

खुप वेळाने पोहोचणे 

*******

लंकेत सोन्याच्या विटा 

दुसऱ्या ठिकाणी असलेल्या गोष्टींचा फायदा  आपल्याला नसतो 

*******

लाज नाही मला कोणी काही म्हणा

जो मानुस निर्लज्ज असतो तो दुसऱ्याने केलेल्या टीकेची पर्वा करत नाही 

*******

लेकी बोले सुने लागे

एकाला उद्देशून बोलने पण ते दुसऱ्याला लागेल असे बोलणे 

*******

लोका सांगे ब्रह्मज्ञान स्वतः मात्र कोरडे पाषाण

लोकांना सल्ले द्याचे पण स्वता मात्र त्याप्रमाणे वागायचे नाही 

*******

वळणाचे पाणी वळणावर जाणे

आयुष्यात ज्या गोष्टी घडायच्या त्या घडतच राहणार 

*******

वरातीमागून घोडे

वेळ काळ निघून गेल्यावर काम करणे 

*******

वारा पाहून पाठ फिरविणे

परिस्थिती पाहून काम करणे 

*******

वाहत्या गंगेत हात हात धुणे किंवा आपल्या तव्यावर पोळी भाजून घेणे

चालू काममधे आपला फायदा करून घेणे 

*******

वासरात लंगडी गाय शहाणी

मूर्ख माणसा थोडेसे ज्ञान असणारा व्यक्ति ही श्रेष्ठ असतो 

*******

वाघ म्हटले तरी खातो आणि वाघोबा म्हटले तरी खातोच

आपण वाइट व्यक्तीला चांगले म्हणा की वाइट तो त्रास देणारच 

*******

विंचवाचे बिऱ्हाड पाठीवर

जगण्यात जेवढ्या वस्तु पुरेश्या आहेत तेवढ्याच घेऊन फिरणे 

*******

विशी विद्या तिशी धन

आयुष्यात वेळेत कामे केली की त्यावरून कर्तुत्वाचा अंदाज बांधता येतो 

*******

विचाराची तूट तेथे भाषणाला उत

बिंडोकानच्या गर्दीत नुसती बडबड असते 

*******

विश्वासही ठेवला घरी चारी सुना गरवार करी

आपल्याच माणसाने विश्वासघात करणे 

*******

शहाण्याला शब्दाचा मार

शहाण्या शब्दांनी समजवले तरी त्याला समझते

*******

शितावरून भाताची परीक्षा

वस्तूच्या लहान भागावरून त्या पूर्ण वस्तुचे मुल्यांकन करणे

*******

शेरास सव्वाशेर

एकाला दुसरा वरचढ भेटणे 

*******

शेजी देईल काय आणि मन धायेल काय?

शेजारणीने एखादा पदार्थ सढळ हाताने करून दिला तरीच मनाची तृप्ति होऊ शकत नाही 

*******

शेजीबाईची कढी, धावधाव वाढी

एकाची वस्तू घेऊन दुसऱ्यावर उपकार दाखविणे 

*******

शुद्ध बीजापोटी फळे रसाळ गोमटी

चांगल्याच्या बरोबर चांगल्या गोष्टी येतात 

*******

सगळेच मुसळ केरात

केलेले सर्व परिश्रम वाया जाणे 

*******

सरड्याची धाव कुंपणापर्यंतच

प्रत्येकाच्या कामाची सिमा ठरलेली असते

*******

समर्थाघरचे श्वान त्याला सर्व देती मान

मोठ्या व्यक्तिच्या घरच्या नोकरालहि मान द्यावा लागतो 

*******

संन्याशाच्या लग्नाला शेंडीपासून सुरुवात

मुळापासून गोष्टीची सुरुवात करणे 

*******

संग तसा रंग

संगत असेल तसे वर्तन होते

*******

सारा गांव मामाचा एक नाही कामाचा

जवळ भरपूर व्यक्ती आहेत पण कोणीच उपयोगी नाहीं

*******

साप साप म्हणून भुई धोपटणे

संकट नसताना त्याचा आभास करने

*******

सात हात लाकुड नऊ हात ढलपी

एखादी गोष्ट खूप मोठी करूँन फुगवून सांगणे 

*******

सांगी तर सांगी म्हणे वडाला वांगी

अशक्य गोष्ट साकरने

*******

सुरुवातीलाच माशी शिंकली

सुरवातीलाच अपशकून 

*******

सुंभ जळाला तरी पीळ जात नाही

संपत्ति गेली तरी अकड़ जात नाही 

*******

स्नान करून पुण्य घडे तर पाण्यात बेडूक काय थोडे

वरवरच्या दिखाव्याने पुण्य प्राप्त होत नाही 

*******

हत्तीच्या पायी येते आणि मुंगीच्या पायी जाते

वाइट गोष्टी लवकर येतात पण कमी होताना जातात

*******

हृदयाचा उन्हाळा आणि डोळ्यांच्या पावसाळा

बनावट रडने,अश्रू ढाळणे 

*******

हत्तीच्या दाढे मध्ये मिऱ्याचा दाणा

मोठ्या उपायांची गरज असताना अतिशय छोटे उपाय करावे 

*******

हत्ती गेला पण शेपूट राहिले

कामाच्या मोठा भाग पूर्ण झालं आणि फक्त थोडे शिल्लक राहिले

*******

हलवायाच्या घरावर तुळशीपत्र

स्वताच दुसऱ्याची वस्तू तिसर्‍याला नेऊन देणे

*******

हत्ती बुडतो अन् शेळी ठाव मागते

ज्या गोष्टी केरनीसाठी मोठे धदवतात ते थे लहान लोग उडया मारतात

हात ओला तर मित्र भला 

म्हणजेच तुमच्या पासून काही फायदा होणार असेल तर लोक तुमचे गोडवे गातात

मराठी भाषेतील म्हणी व त्यांचे अर्थ

मराठी भाषेतील म्हणी व त्यांचे अर्थ

1-असतील शिते तर जमतील भूते

एखाद्या माणसाकडून फायदा होणार असला की त्याच्याभोवती माणसे गोळा होतात

2-असंगाशीसंग आणि प्राणाशी गाठदुर्जन माणसाची संगत केल्यास प्रसंगी जीवालाही धोका निर्माण होतोअडला

3- हरी गाढवाचे पाय धरीएखाद्या बुद्धीमान माणसाला देखील अडचणीच्या वेळी दुर्जन माणसाची विनवणी करावी लागते

4-अतिशहाणात्याचा बैल रिकामाजो मनुष्य फार शहाणपणा करायला लागतो त्याचे मुळीच काम होत नाही

5अति तेथे मातीकोणत्याही गोष्टीचा अतिरेक हा शेवटी नुकसान कारक असतो

6अन्नछत्री जेवणे, वर मिरपूड मागणेदुसऱ्याकडून आवश्यक ती धर्मार्थ मदत घ्यायची त्याशिवाय आणखीनही काही गोष्टी मागून मिजास दाखवणे.

7अंगाले सुटली खाज, हाताला नाही लाजगरजवंताला अक्कल नसते

8अंगावरचे लेणे, जन्मभर देणेदागिन्याकरिता कर्ज करून ठेवायचे आणि ते जन्मभर फेरीत बसायचे.

9अंत काळापेक्षा मध्यान्हकाळ कठीणमरण्याच्या वेदनांपेक्षा भुकेच्या वेदना अधिक दुःखदायक असतात.

10अंधारात केले, पण उजेडात आलेकितीही गुप्तपणे एखादी गोष्ट केली तरी ती काही दिवसांनी उजेडात येतेच

11अक्कल नाही काडीची नाव सहस्त्रबुद्धेनाव मोठे लक्षण खोटे

12अघटित वार्ता आणि कोल्हे गेले तीर्थाअशक्यकोटीतील गोष्टीअती झाले अन आसू आलेएखाद्या गोष्टीचा अतिरेक झाला की ती दुःखदायी ठरतेअतिपरिचयात अवज्ञाजास्त जवळीकता झाल्यास अपमान होऊ शकतो

13अती झाले गावचे अन पोट फुगले देवाचेकृत्य एकाचे त्रास मात्र दुसऱ्यालाचअन्नाचा येते वास, कोरीचा घेते घासअन्न न खाणे;पण त्यात मन असणे

14अपापाचा माल गपापालोकांचा तळतळाट करून मिळवलेले धन झपाट्याने नष्ट होते.अर्थी दान महापुण्यगरजू माणसाला दान दिल्यामुळे पुण्य मिळते.

15आईची माया अन् पोर जाईल वायाफार लाड केले तर मुले बिघडतात

16आधी पोटोबा मग विठोबाप्रथम पोटाची सोय पाहणे, नंतर देव – धर्म करणे

17आपलेच दात आपलेच ओठआपल्याच माणसाने चूक केल्यास अडचणीची परिस्थिती निर्माण होते

17.आयत्या बिळावर नागोबाएखाद्याने स्वतःकरिता केलेल्या गोष्टीचा आयता फायदा घेण्याची वृत्ती असणे.

18आंधळा मागतो एक डोळा देव देतो दोन डोळेअपेक्षेपेक्षा जास्त फायदा होणे

19आपण हसे लोळायला, शेंबूड आपल्या नाकालाज्या दोषाबद्दल आपण दुसर्‍याला हसतो, तो दोष आपल्या अंगी असणे

20आधीच उल्हास त्यात फाल्गुन मासमुळातच आळशी असणाऱ्या माणसांच्या बाबतीत त्यांच्या आळशी वृत्तीला पोषक, अवस्था निर्माण होणे

.21आंधळं दळतं कुत्रं पिठ खातंएकाने काम करावे दुसऱ्याने त्याचा फायदा घ्यावा

.22 आंधळ्या बहिर्यांची गाठएकमेकांना मदत करण्यास असमर्थ असणार्‍या दोन माणसांची गाठ पडणे

.23 अगं अगं म्हशी, मला कुठे नेशी ?चूक स्वतःच करून ती मान्य करावयाची नाही, उलटी ती दुसऱ्याच्या माथी मारून मारून मोकळे व्हायचे

.24 अडली गाय फटके खायएखादा माणूस अडचणीत सापडला, की त्याला हैराण केले जाते

.25 आपला हात जगन्नाथआपली उन्नती आपल्या कर्तृत्वावर अवलंबून असते

.26 असेल त्या दिवशी दिवाळी नसेल त्यादिवशी शिमगाअनुकूलता असेल तेव्हा चैन करणे आणि नसेल तेव्हा उपवास करण्याची पाळी येणे

.27 अंगठा सुजला म्हणून डोंगराएवढा होईल का ?कोणत्याही गोष्टीला ठराविक मर्यादा असते

.28 अवशी खाई तूप आणि सकाळी पाही रूपअतिशय उतावळेपणाची कृती

.29 अती खाणे मसणात जाणेअति खाणे नुकसानकारक असते

.30 अठरा नखी खेटरे राखी, वीस नखी घर राखीमांजर घराचे तर कुत्रे दाराचे रक्षण करते.

31 अवचित पडे, नि दंडवत घडेस्वतःची चूक झाकण्याचा प्रयत्न करणे

.32 अवसबाई इकडे पुनवबाई तिकडेएकमेकांच्या अगदी विरुद्ध बाजू

.33 अंथरूण पाहून पाय पसरावेआपली ऐपत, वकूब पाहून वागावे

.34 अंगापेक्षा बोंगा मोठामूळ गोष्टींपेक्षा अनुषांगिक गोष्टींचा बडेजाव मोठा असणे.

35 आपला तो बाब्या दुसर्याचे ते कारटेस्वतःच्या बाबतीत असणारे चांगले विचार दुसऱ्याच्या बाबतीत न ठेवण्याची वृत्ती असणे

.36 आपली पाठ आपणास दिसत नाहीस्वतःचे दोष स्वतःला कधीच दिसत नाहीत

.37 आजा मेला नातू झालाएखादे नुकसान झाले असता, त्याच वेळी फायद्याची गोष्ट घडणे.

38 आत्याबाईला जर मिशा असत्या तरनेहमी एखाद्या कामात जर तर या शक्यतांचा विचार करणे

.39 आपल्याच पोळीवर तूप ओढणेफक्त स्वतःचाच तेवढा फायदा साधून घेणे

.40 आलिया भोगासी असावे सादरतक्रार व कुरकुर निर्माण झालेली परिस्थिती स्वीकारणे.

41 आवळा देऊन कोहळा काढणेआपला स्वार्थ साधण्यासाठी एखाद्या व्यक्तीला लहान वस्तू देऊन मोठी वस्तू मिळविणे

.42 आपण मेल्यावाचून स्वर्ग दिसत नाहीअनुभवाशिवाय शहाणपण नसते.आपले नाक कापून दुसऱ्यास अपशकुनदुसऱ्याचे नुकसान करण्यासाठी प्रथम स्वतःचे नुकसान करून घेणे

.43 आधीच तारे, त्यात गेले वारेविचित्र व्यक्तीच्या वर्तनात भर पडणारी घटना घडणे.

44 आधीच मर्कट तशातही मद्य प्यालाआधीच करामती व त्यात मद्य प्राशन केल्याने अधिकच विचित्र परिस्थिती निर्माण होते

.45 अडक्याची अंबा आणि गोंधळाला रुपये बारामुख्य गोष्टीपेक्षा अनुषंगिक गोष्टींचाच खर्च जास्त असणे.

46 आग रामेश्वरी, बंब सोमेश्वररोग एकीकडे, उपाय भलतीकडे

.47 आयजीच्या जीवावर बायजी उदारदुसऱ्याचा पैसा खर्च करून औदार्य दाखवणे.

48 आग खाईल तो कोळसे ओकेलजशी करणी तसे फळआठ पूरभय्ये नऊ चौबेखूप निर्बुद्ध लोकांपेक्षा चार बुद्धिमान पुरेसे

.49 आधणातले रडतात व सुपातले हसतातसंंकटात असतानाही दुसर्‍याचे दुःख पाहून हसू येते

.50 इकडे आड तिकडे विहीरदोन्ही बाजूंनी सारखीच अडचणीची स्थिती निर्माण होणे

.51 इच्छा परा ते येई घराआपण जे दुसऱ्याच्या बाबतीत चिंतितो तेच आपल्या वाट्याला येणे

.52 इच्छिलेले जर घडते तर भिक्षूकही राजे होतेइच्छेप्रमाणे सारे घडले तर सारेच लोक धनवान झाले असते.

53 इन मीन साडेतीनएखाद्या करण्यासाठी अगदी कमीत कमी लोक हजर असणे.

54 ईश्वर जन्मास घालतो त्याचे पदरी शेर बांधतोजन्मास आलेल्याचे पालन पोषण होतेच.

55 उथळ पाण्याला खळखळाट फारअंगी थोडासा गुण असणारा माणूस जास्त बढाई मारतो

.56 उंदराला मांजर साक्षज्याचे एखाद्या गोष्टीत हित आहे त्याला त्या गोष्टीबाबत विचारणे व्यर्थ असते किंवा एखादे वाईट कृत्य करत असताना एकमेकांना दुजोरा देणे

.57 उचलली जीभ लावली टाळ्यालादुष्परिणामाचा विचार न करता बोलणे

58 उतावळा नवरा गुडघ्याला बाशिंगअतिशय उतावीळपणाचे वर्तन करणे

.59 उठता लाथ बसता बुक्कीप्रत्येक कृत्याबद्दल आदर घडविण्यासाठी पुन्हापुन्हा शिक्षा करणे

.60 उडत्या पाखराची पिसे मोजणेअगदी सहज चालता – चालता एखाद्या अवघड गोष्टीची परीक्षा करणे.

61 उतावळी बावरी (नवरी) म्हातार्‍याची नवरीअति उतावळेपणा नुकसान कारक असतो

.62 उद्योगाचे घरी रिद्धी – सिद्धी पाणी भरीजेथे उद्योग असतो तेथे संपत्ती येते

.63 उंबर पिकले आणि नडगीचे (अस्वलाचे) डोळे आलेफायद्याची वेळी येणे; पण लाभ न घेता येणे

64 ऊराचे खुराडे आणि चुलीचे तुणतुणेअतिशय हलाखीची स्थिती

.65 उंदीर गेला लुटी आणल्या दोन मुठीप्रत्येक मनुष्य आपल्या क्षमतेनुसार काम करतो

66 उकराल माती तर पिकतील मोतीमशागत केल्यास चांगले पीक येते

67 उखळात डोके घातल्यावर मुसळाची भीती कशाला?एखादे कार्य अंगावर घेतल्यानंतर त्यासाठी पडणाऱ्या श्रमांचा विचार करायचा नसतो.

68 उचल पत्रावळी, म्हणे जेवणारे किती?जे काम करायचे ते सोडून देऊन भलत्याच चौकशा करणे.

69 उडाला तर कावळा, बुडाला तर बेडूकएखाद्या गोष्टीची परीक्षा होण्यासाठी काही काळ वाट पहावी लागते

70 उधारीची पोते, सव्वा हात रितेउधारीने घेतलेला माल नेहमीच कमी भरतो

71 उभारले राजवाडे तेथे आले मनकवडेश्रीमंती आली की, तिच्या मागोमाग हाजी हाजी करणारेही येतातच

72 उभ्याने यावे आणि ओणव्याने जावेयेते वेळी ताठ मानेने यावे आणि जातेवेळी खाली मान घालून जाणे.

73 उसाच्या पोटी कापूससद्गुणी माणसाच्या पोटी दुर्गुणी संपत संतती

74 ऊस गोड लागला म्हणून मुळासगट खाऊ नयेकोणत्याही चांगल्या गोष्टीचा किंवा चांगुलपणाचा प्रमाणाबाहेर फायदा घेऊ नये

75 एका माळेचे मणीसगळीच माणसे सारख्याच स्वभावाची असणे.

76 एका हाताने टाळी वाजत नाहीदोघांच्या भांडणात पूर्णपणे एकट्यालाच दोष देता येत नाही

77 एक ना धड भाराभर चिंध्याएकाच वेळी अनेक कामे करायला घेतल्याने सर्वच कामे अर्धवट होण्याची अवस्था

78 एकावे जनाचे करावे मनाचेलोकांचे ऐकून घ्यावे आणि आपल्या मनाला जे योग्य वाटेल ते करावे

79 एकाची जळते दाढी दुसरा त्यावर पेटवू पाहतो विडीदुसऱ्याच्या अडचणींचा विचार न करता त्यातही स्वतःचा फायदा पाहण्याची दृष्टी ठेवणे.

80 एकाने गाय मारली म्हणून दुसऱ्याने वासरु मारु नयेदुसऱ्याने केलेल्या मोठ्या वाईट गोष्टींकडे बोट दाखवून आपण केलेल्या वाईट गोष्टीचे समर्थन करू नये

81 एका पिसाने मोर होत नाहीथोड्याश्या यशाने हुरळून जाणे

82 एका खांबावर द्वारका एकाच व्यक्तीवर सर्व जबाबदाऱ्या असणे

83 एक कोल्हा सतरा ठिकाणी व्यालाएका व्यक्तीपासून अनेक ठिकाणी उपद्रव होणे

84 एका कानावर पगडी, घरी बाईल उघडीबाहेर बडेजाव पण घरी दारिद्र्य

85 एका मान्यात दोन तलवारी राहात नाहीतदोन तेजस्वी माणसे गुण्या-गोविंदाने राहू शकत नाहीत.

86 ऐंशी तेथे पंचाऐंशीअतिशय उधळेपणाची कृती.

87 ऐरावत रत्न थोर | त्यासी अंकुशाचा मार |मोठ्या व्यक्तीला यातनाही तेवढ्यात असतात

.88 ओळखीचा चोर जीवे न सोडलीओळखीचा शत्रू हा अनोळखी शत्रूपेक्षा भयंकर असतो

.89 ओढ फुटो (तुटो) किंवा खोकाळ फुटो/ शेंडी तुटो की तारंबी तुटोकोणत्याही परिस्थितीत काम तडीस नेणे.

90 ओझे उचलू तर म्हणे बाजीराव कोठे?सांगितलेले काम सोडून नुसत्या चौकशा करणे

.91 औटघटकेचे राज्यअल्पकाळ टिकणारी गोष्ट

.92 करावे तसे भरावेजशी कृती केली असेल त्याप्रमाणे चांगले / वाईट फळ मिळणे.

93 कर नाही त्याला डर कशाला ?ज्याने काही गुन्हा किंवा वाईट गोष्ट केली नाही, त्याने शिक्षा होण्याचे भय कशाला बाळगायचे ?

94 करीन ते पूर्वमी करेन ते योग्य, मी म्हणेन ते बरोबर अशा रीतीने वागणे

.95 करवतीची धार पुढे सरली तरी कापते, मागे सरली तरी कापतेकाही गोष्टी केल्या तरी नुकसान होते नाही केल्या तरी नुकसान होते.

96 करुन करुन भागला, देवध्यानी लागलाभरपूर वाईट कामे करून शेवटी देवपुजेला लागणे

.97 कणगीत दाणा तर भिल उताणागरजेपुरते जवळ असले, कि लोक काम करत नाहीत किंवा कोणाची पर्वा करत नाहीत.

98 कधी तुपाशी तर कधी उपाशीसांसारिक स्थिती नेहमी सारखी राहत नाही.

99 कशात-काय-अन-फाटक्यात-पाय वाईटात आणखी वाईट घडणे

100 काठी मारल्याने पाणी दुभंगत नाहीरक्ताचे नाते मोडू तोडू म्हणता तुटत नाही.

101 काडीचोर तो माडीचोरएखाद्या माणसाने क्षुल्लक अपराध केला असेल तर त्याचा घडलेल्या एखाद्या मोठ्या अपराधाची संबंध जोडणे

.102 काजव्याच्या उजळ त्याच्या अंगाभोवतीगोष्टींचा प्रभाव तेवढ्यापुरताच असतो

.103 का ग बाई रोड (तर म्हणे) गावाची ओढनिरर्थक गोष्टींची काळजी करणे.

104 कानात बुगडी, गावात फुगडीआपल्या जवळच्या थोड्याशा संपत्तीचे मोठे प्रदर्शन करणे

.105 काल महिला आणि आज पितर झालाअतिशय उतावळेपणाची वृत्ती.

106 काकडीची चोरी फाशीची शिक्षाअपराध खूप लहान; पण त्याला दिली गेलेली शिक्षा मात्र खूप मोठी असणे

.107 काडीची सत्ता आणि लाखाची मत्ता बरोबर होत नाहीजे काम भरपूर पैसा आणि होत नाही, ते थोड्याश्या अधिकाराने होते, संपत्तीपेक्षा सत्ता महत्त्वाची ठरते.

108 कावीळ झालेल्यास सर्व पिवळे दिसते

109 पूर्वग्रहदूषित दृष्टी असणे.मल्हारी माहात्म्यनको तिथे नको ती गोष्ट करणे

.110 काना मागुन आली आणि तिखट झालीश्रेष्ठ पेक्षा कनिष्ठ माणसाने वरचढ ठरणे

.111 कामापुरता मामाआपले काम करून घेईपर्यंत गोड गोड बोलणे

.112 कावळा बसला आणि फांदी तुटलीपरस्परांशी कारण संबंध नसताना योगायोगाने दोन गोष्टी एकाच वेळी घडणे

113 काखेत कळसा गावाला वळसाजवळच असलेली वस्तू शोधण्यास दूर जाणे

114 काप गेले नी भोके राहिलीवैभव गेली अन फक्त त्याच्या खुणा राहिल्या

115 कावळ्याच्या शापाने गाय मरत नाहीशूद्र माणसाने केलेल्या दोषारोपांने थोरांचे नुकसान होत नसते.

116 काळ आला; पण वेळ आली नव्हतीनाश होण्याची वेळ आली असताना थोडक्यात बचावणे.

117 कांदा पडला पेवात, पिसा हिंडे गावातचुकीच्या मार्गाने शोध घेण्याचा मूर्खपणा करणे.

118 कुंभारणीच्या घरातला किडा कुंभारणीचादुसऱ्याच्या स्वाधीन झालेला माणूस आपली मते विसरतो; आपल्या ताब्यात आलेल्या वस्तूवर आपलाच हक्क प्रस्थापित करणे

.119 कुत्र्याची शेपूट नळीत घातले तरी वाकडेमूळचा स्वभाव बदलत नाही.

120 कुडी तशी फोडीदेहा प्रमाणे आहार किंवा कुवतीनुसार मिळणे

.121 कुऱ्हाडीचा दांडा गोतास काळस्वार्थासाठी केवळ दुष्ट बुद्धीने शत्रूला मदत करून आपल्याच माणसाचे नुकसान करणे.

122 केळीला नारळी अन घर चंद्रमौळीअत्यंत दारिद्र्याची अवस्था येणे.

123 केस उपटल्याने का मढे हलके होते ?जेथे मोठ्या उपायांची गरज असते तेथे छोट्या उपायांनी काही होत नाही

.124 केळी खाता हरखले, हिशेब देता चरकलेएखाद्या गोष्टीचा लाभ घेताना गंमत वाटते मात्र पैसे देताना जीव मेटाकुटीस येतो.

125 कोळसा उगाळावा तितका काळाचवाईट गोष्टीबाबत जितकी चर्चा करावी तितकीच ती वाईट ठरते.

126 कोल्हा काकडीला राजीलहान लहान गोष्टींनी खुश होतात.

127 कोणाच्या गाई म्हशी आणि कोणाला उठा बशीचूक एकाची शिक्षा दुसऱ्यालाकोठे

 इंद्राचा ऐरावत, कोठे श्यामभट्टाची

तट्टाणीमहान गोष्टींबरोबर शुल्लक गोष्टींची तुलना करणे.खऱ्याला मरण नाहीखरे कधीच लपत नाही.

128 खर्चणार्याचे खर्चते आणि कोठावळ्याचे पोट दुखतेखर्च करणार्‍याचा खर्च होतो ; तो त्याला मान्य ही असतो; परंतु दुसराच एखादा त्याबद्दल कुरकुर करतो.

129 खाऊ जाणे तो पचवू जाणेएखादे कृत्य धाडसाने करणारा त्याचे परिणाम भोगण्यास ही समर्थ असतो.

130 खान तशी मातीआई-वडिलांप्रमाणे त्यांच्या मुलांचे वर्तन असणे.

131 खायला काळ भुईला भारनिरूपयोगी मनुष्य सर्वांनाच भारभूत होतो.

132 खाई त्याला खवखवेजो वाईट काम करतो त्याला मनात धास्ती वाटते.

133 खाऊन माजावे टाकून माजू नयेपैशाचा, संपत्तीचा गैरवापर करू नये

.134 खोट्याच्या कपाळी गोटाखोटेपणा वाईट काम करणाऱ्यांचे नुकसान होते

.135 गरज सरो, वैद्य मरोएखाद्या माणसाची आपल्याला गरज असेपर्यंत त्याच्याशी संबंध ठेवणे व गरज संपल्यावर ओळखही न दाखवणे

.136 गळ्यात पडले झुंड हसून केले गोडगळ्यात पडल्यावर वाईट गोष्टी सुद्धा गोड मानून घ्यावे लागते

.137 ग ची बाधा झालीगर्व चढणेगरजेल तो पडेल कायकेवळ बडबडणार्या माणसाकडून काही घडत नाही.

138 गरजवंताला अक्कल नसतेगरजेमुळे अडणार्‍याला दुसऱ्याचे हवे तसे बोलणे व वागणे निमूटपणे सहन करावे लागते.

139 गर्वाचे घर खालीगर्विष्ठ माणसाची शेवटी फजितीच होते

.140 गळ्यातले तुटले ओटीत पडलेनुकसान होता होता टळणे.

141 गाढवापुढे वाचली गीता, कालचा गोंधळ बरा होतामुर्खाला कितीही उद्देश केला तरी त्याचा उपयोग नसतो.

142 गाड्याबरोबर नळ्याची यात्रामोठ्यांच्या आश्रयाने लहानांचाही फायदा होणे

.143 गाढवाला गुळाची चव काय ?ज्याला एखाद्या गोष्टीचा गंध नाही त्याला त्या गोष्टीचे महत्त्व कळू शकत नाही

.144 गाढवाच्या पाठीवर गोणीएखाद्या गोष्टीची फक्त अनुकूलता असून उपयोग नाही तर तिचा फायदा घेता यायला हवा

.145 गाव करी ते राव न करीश्रीमंत व्यक्ती स्वतःच्या बळावर जे करू शकणार नाही ते सामान्य माणसे एकीच्या बळावर करू शकतात.

146 गाढवाचा गोंधळ व लाथांचा सुकाळमूर्खांच्या गोंधळात एकमेकांवर दोषारोप करण्यात वेळ जातो.

147 गाय व्याली, शिंगी झालीअघटित घटना घडणे.

148 जळे आणि हनुमान बेंबी चोळेदुसऱ्याचे नुकसान करून नामानिराळे राहणे

149 गोगलगाय न पोटात पायबाहेरून दिसणारी पण मनात कपट असणारी व गुप्तपणे खोडसाळपणा करणारी व्यक्ती

.150 घरचे झाले थोडे व्याह्याने धाडले घोडेअडचणीत आणखी भर पडण्याची घटना घडणेघर फिरले म्हणजे घराचे वासेही फिरतातएखाद्यावर प्रतिकूल परिस्थिती आली म्हणजे सारे त्याच्याशी वाईटपणे वागू लागतात.

151 घरोघरी मातीच्या चुलीएखाद्या बाबतीत सामान्यता सर्वत्र सारखीच परिस्थिती असणे

.152 घर ना दार देवळी बिर्हाडशिरावर कोणती जबाबदारी नसलेली व्यक्ती

153 .घडाई परिस मडाई जास्तमुख्य गोष्टीपेक्षा आनुषंगिक गोष्टींचा खर्च जास्त असणे.

154 घेता दिवाळी देता शिमगाघ्यायला आनंद वाटतो तर द्यायच्या वेळी मात्र बोंबाबोंब.

155 घोडे कमावते आणि गाढव खातेएकाने कष्ट करावे व निरुपयोगी व्यक्तीने त्याचा गैर फायदा घ्यावा.

156 चवलीची कोंबडी आणि पावली फळणावळमुख्य गोष्टीपेक्षा देखभालीचा खर्च जास्त असणे.

157 चार दिवस सासूचे चार दिवस सुनेचेप्रत्येकाला अनुकूल परिस्थिती येतेच

.158 चार जणांची आई बाजेवर जीव जाईजबाबदारी अनेकांची असेल तर काळजी कोणीच घेत नाही.

159 चिंता परा येई घरादुसऱ्याचे वाईट चिंतित राहिले, कि ते आपल्यावरच उलटते.

160 चिखलात दगड टाकला आणि अंगावर शिंतोडे घेतलास्वतःच्याच हाताने स्वतःची बदनामी करून घेणे.

161 चुलीपुढे शिपाई अन घराबाहेर भागुबाईघरात तेवढा शूर पणाचा आव आणायचा पण बाहेर मात्र घाबरायचे.

162 चोर सोडून संन्याशालाच फाशीखर्या अपराधी माणसाला सोडून निरपराधी माणसाला शिक्षा देणे.

163 चोराच्या उलट्या बोंबास्वतः गुन्हा करून दुसऱ्याला दोष देणे.

164 चोरावर मोरएखाद्या गोष्टीच्या बाबतीत दुसऱ्याला वरचढ ठरणे.

165 चोरांच्या हातची लंगोटीज्याच्याकडून काही मिळण्याची आशा नसते त्याच्याकडून थोडेतरी मिळणे.

166 चोराची पावली चोराला ठाऊकवाईट माणसांनाच वाईट माणसांच्या युक्त्या कळतात.

167 चोराच्या मनात चांदणेवाईट कृत्य करणाऱ्याला आपले कृत्य उघडकीला येईल की काय अशी सतत भीती असते

.168 चालत्या गाडीला खीळव्यवस्थित चालणाऱ्या कार्यात अडचण निर्माण होणे

.169 जशी देणावळ तशी धुणावळमिळणाऱ्या मोबदल्याच्या प्रमाणातच काम करणे

.170 जलात राहून माशाशी वैर करू नयेज्यांच्या सहवासात रहावे लागते त्यांच्याशी शत्रुत्व करू नये.

171 जळतं घर भाड्याने कोण घेणार ?नुकसान करणाऱ्या गोष्टीचा स्वीकार कोण करणार ? बुडत्या बँकेचा पुढल्या तारखेचा चेक कोण घेणार ?

172 जानवे घातल्याने ब्राह्मण होत नाहीबाह्य देखाव्याने माणूस ज्ञान होत नाही.

173 जावे त्यांच्या वंशा तेव्हा कळेदुसऱ्याच्या स्थितीत आपण जावे तेव्हा तिचे खरे ज्ञान होते

.174 जीत्या हुळहुळे आणि मेल्या कानवलेजितेपणी दुर्लक्ष करायचे व मेल्यावर कोड कौतुक करायचे.

175 जेवेण तर तुपाशी नाही तर उपाशीअतिशय दुराग्रहाचे किंवा हटवादीपणाची वागणे

.176 जे न देखे रवि ते देखे कवीजे सूर्य पाहू शकत नाहीत ते कवी कल्पनेने पाहू शकतो

.177 जो गुळाने मरतो त्याला विष कशास ?जिथे गोड बोलून काम होते तिथे जालीम उपायांची गरज नसते

.178 ज्या गावच्या बोरी, त्या गावच्या बाभळीएकच स्वभाव असलेल्या माणसाने एकमेकांची वर्मी काढण्यात अर्थ नसतो, कारण एकाच ठिकाणची असल्याने ते एकमेकांना पुरेपूर ओळखतात

.179 ज्याच्या हाती ससा, तो पारधीज्याच्या हाती वस्तू असते त्याला त्याविषयीचे कर्तृत्व बहाल केले जाते, म्हणजेच एकाचे कर्तृत्व; पण ते दुसऱ्याच्या नावे गाजणे.

180 ज्याचे करावे बरे तो म्हणतो माझेच खरेएखाद्याचे भले करायला जावे तर तो त्या गोष्टीस विरोधच करतो व आपलाच हेका चालवण्याचा प्रयत्न करतो.

181 ज्याची खावी पोळी त्याची वाजवावी टाळीजो आपल्यावर उपकार करतो त्या उपकारकर्त्याचे स्मरण करून गुणगान गावे

.182 झाकली मूठ सव्वा लाखाचीव्यंग नेहमी झाकून ठेवावे.

183 टाकीचे घाव सोसल्यावाचुन देवपण येत नाहीकष्ट सोसल्याशिवाय मोठेपण येत नाही.

184 डोळ्यात केर आणि कानात फुंकररोग एका जागी व उपचार दुसऱ्या जागी

.185 ढवळ्या शेजारी पवळ्या बांधला वाण नाही, पण गुण लागलावाईट गुण मात्र लवकर लागतात म्हणजेच वाईट माणसांच्या संगतीने चांगला माणूसही बिघडतो.

186 ढेकणाच्या संगे हिरा जो भंगला, कुसंगे नाडला साधू तैसावाईट संगतीचे वाईटच परिणाम असतात.

187 तळे राखील तो पाणी चाखीलज्याच्याकडे एखादे काम सोपवले तो त्याच्यापासून काहीतरी फायदा करून घेणारच.

188 तरण्याचे कोळसे, म्हातार्‍याला बाळसेअगदी उलट गुणधर्म दिसणे

.189 तट्टाला टूमणी, तेजीला इशारतजी गोष्ट मूर्खाला शिक्षेने ही समजत नाही ती शहाण्याला मात्र फक्त इशाऱ्याने समजते.

190 ताकापुरते रामायणएखाद्याकडून आपले काम होईपर्यंत त्याची खुशामत करणे

.191 तीन दगडात त्रिभुवन आठवतेसंसार केल्यावरच खरे मर्म कळते.

192 तीथ आहे तर भट नाही, भट आहे तर तीथ नाही, चणे आहेत तर दात नाहीत, दात आहेत तर चणे नाहीत

.193 तुकारामबुवांची मेखन सुटणारी गोष्टतू दळ माझे आणि मी दळण गावच्या पाटलाचेआपले काम दुसऱ्याने करावे आपण मात्र लष्कराच्या भाकरी भाजाव्यात.

194 तेल गेले तूप गेले हाती धुपाटणे आलेमूर्खपणामुळे एकही गोष्ट साध्य न होणे

.195 तेरड्याचा रंग तीन दिवसकोणत्याही गोष्टीचा ताजेपणा किंवा नवलाई अगदी कमी वेळ टिकते.

196 तोंड दाबून बुक्क्यांचा मारएखाद्याला विनाकारण शिक्षा करणे आणि त्याला त्याबद्दल तक्रार करण्याचा मार्ग मोकळा न ठेवणे

.197 तोबऱ्याला पुढे, लगामाला पाठीमागेखायला पुढे कामाला मागे

.198 थेंबे थेंबे तळे साचेदिसण्यात शुल्लक वाटणाऱ्या वस्तूंचा संग्रह कालांतराने मोठा संचय होतो

.199 थोरा घराचे श्वान सर्व ही देती मानमोठ्या माणसांचा आश्रय हा प्रभावी ठरतो, असा आश्रय घेणाऱ्याला कारण नसताना मोठेपणा दिला जातो

.200 दगडापेक्षा वीट मऊमोठ्या संकटापेक्षा लहान संकट कमी नुकसानकारक ठरतो

.दस की लकडी एक्का बोजाप्रत्येकाने थोडा हातभार लावल्यास सर्वांच्या सहकार्याने मोठे काम पूर्ण होते

.दहा गेले, पाच उरलेआयुष्य कमी उरणे.

दात कोरून पोट भरत नाहीमोठ्या व्यवहारात थोडीशी काटकसर करून काही उपयोग होत नाही.

दाम करी काम, बिवी करी सलामपैसे खर्च केले की कोणतेही काम होते.

दाखविलं सोनं हसे मुल तान्हंपैशाचा मोह प्रत्येकालाच असतो. 

पैशाची लालूच दाखविताच कामे पटकन होतात.

दात आहेत तर चणे नाहीत, चणे आहेत तर दात नाहीतएक गोष्ट अनुकूल असली तरी तिच्या जोडीला आवश्यक ती गोष्ट अनुकूलन नसणे.

दिल चंगा तो कथौटी में गंगाआपले अंतःकरण पवित्र असल्यास पवित्र गंगा आपल्याजवळ असते

.दिव्याखाली अंधार मोठ्या माणसातदेखील दोष असतो

.दिल्ली तो बहुत दूर हैझालेल्या कामाचा मानाने खूप साध्य करावयाचे बाकी असणे.

दिवस बुडाला मजूर उडाला रोजाने व मोलाने काम करणारा थोडेच स्वतःचं समजून काम करणार ? त्याची कामाची वेळ संपते ना संपते तोच तो निघून जाणार

.दुरून डोंगर साजरेकोणतीही गोष्ट लांबून चांगली दिसते; परंतु जवळ गेल्यावर तिचे खरे स्वरूप कळते.

दुभत्या गाईच्या लाथा गोडज्याच्या पासून काही लाभ होतो, त्याचा त्रासदेखील मनुष्य सहन करतो

.दुसऱ्याच्या डोळ्यातील कुसळ दिसते; पण आपल्या डोळ्यातले मुसळ दिसत नाहीदुसऱ्याचा लहानसा दोष आपल्याला दिसतो; पण स्वार्थामुळे स्वतःच्या मोठ्या दोषांकडे लक्ष जात नाही.

दुधाने तोंड भाजले, कि ताकपण फुंकून प्यावे लागतेएखाद्या बाबतीत अद्दल घडली, की प्रत्येक बाबतीत सावधगिरी बाळगणे.

देश तसा वेशपरिस्थितीप्रमाणे बदलणारे वर्तन.

देव तारी त्याला कोण मारी ?देवाची कृपा असल्यास आपले कोणीही वाईट करू शकत नाही.

देखल्या देवा दंडवतसहज दिसले म्हणून चौकशी करणे.

देणे कुसळांचे घेणे मुसळाचेपैसे कमी आणि काम जास्त.

देवा दंडवत एखादी व्यक्ती सहज भेटली तर खुशाली विचारणे

.दैव देते आणि कर्म नेते नशिबामुळे उत्कर्ष होतो; पण स्वतःच्या कृत्यामुळे नुकसान होते.

दैव नाही लल्लाटी, पाऊस पडतो शेताच्या काठी नशिबात नसल्यास जवळ आलेली संधी सुद्धा दूर जाते.

दैव आले द्यायला अन् पदर नाही घ्यायलानशिबाने मिळणे परंतु घेता न येणेदैव उपाशी राही आणि उद्योग पोटभर खाईनशिबावर अवलंबून असणारे उपाशी राहतात तर उद्योगी पोटभर खातात

.दोन मांडवांचा वऱ्हाडी उपाशीदोन गोष्टीवर अवलंबून असणाऱ्या चे काम होत नाही

.दृष्टीआड सृष्टी आपल्या मागे जे चालते त्याकडे दुर्लक्ष करावे

.धर्म करता कर्म उभे राहतेएखादी चांगली गोष्ट करत असताना पुष्कळदा त्यातून नको ती निष्पत्ती होते

.धनगराची कुत्रे लेंड्यापाशी ना मेंढ्यापाशीकोणत्याच कामाचे नसणे.

धार्याला (मोरीला) बोळा व दरवाजा मोकळा छोट्या गोष्टीची काळजी घेणे परंतु मोठी कडे दुर्लक्ष करणे.

धिटाई खाई मिठाई, गरीब खाई गचांड्या गुंड व आडदांड लोकांचे काम होते तर गरिबांना यातायात करावी लागते

.नकटीच्या लग्नाला सतराशे विघ्नेदोषयुक्त काम करणाऱ्यांच्या मार्गात एक सारख्या अनेक अडचणी येतात 

नदीचे मूळ आणि ऋषीचे कूळ पाहू नये नदीचे उगमस्थान व ऋषीचे कूळ पाहू नये कारण त्यात काहीतरी दोष असतोच.

न कर्त्याचा वार शनिवार एखादे काम मनातून करायचे नसते तो कोणत्या तरी सबबीवर ते टाळतो

.नव्या चे नऊ दिवसकोणत्याही गोष्टीचा नवीन पणा काही काळ टिकून कालांतराने तिचे महत्त्व नाहीसे होणे.

नळी फुंकली सोनारे इकडून तिकडे गेले वारेकेलेला उपदेश निष्फळ ठरणे

. पालथ्या घड्यावर पाणी ओतण्याचा प्रकार. उपदेशाचा शून्य परिणाम होणे

.नागेश्वराला नागवून सोमेश्वराला वात लावणे एकाचे लुटून दुसऱ्याला दान करणे

नाकापेक्षा मोती जडमालकापेक्षा नोकर शिरजोर असणे

नाव सोनुबाई हाती कथलाचा वाळानाव मोठे लक्षण खोटे.

नाव देवाचे आणि गाव पुजाऱ्याचेदेवाच्या नावाने स्वार्थ जपणे

.नाक दाबले, की तोंड उघडतेएखाद्या माणसाचे वर्म जाणून त्यावर योग्य दिशेने दबाव आणला, की चुटकीसरशी ताबडतोब हवे ते काम करून घेता येते

.नागव्यापाशी उघडा गेला, सारी रात्र हिवाने मेला आधीच दरिद्री असणाऱ्याकडे मदतीला जाणे.

नागिन पोसली आणि पोसणाराला डसली वाईट गोष्ट जवळ बाळगल्या वर ती कधी ना कधी उलटतेच

नाकापेक्षा मोती जडमालकापेक्षा नोकराचे प्रतिष्ठा वाढणे

नाचता येईना अंगण वाकडेआपल्याला एखादे काम करता येत नसेल तेव्हा आपला कमीपणा लपविण्यासाठी संबंधित गोष्टीत दोष दाखवणे

नावडतीचे मीठ आळणीआपल्या विरोधात असणाऱ्या माणसाने कोणतीही गोष्ट किती चांगली केली तरी आपल्याला ती वाईटच दिसते

निंदकाचे घर असावे शेजारीनिंदा करणारा माणूस उपयोगी ठरतो त्यामुळे आपले दोष कळतात

नेसेन तर पैठणी (शालू) च नेसेन, नाही तर नागवी बसेनअतिशय हटवादीपणाची वर्तन करणे

पळसाला पाने तीनचसर्वत्र सारखीच परिस्थिती असणे

पडलेले शेण माती घेऊन उठतेएखाद्या चांगल्या माणसावर काहीतरी ठपका आला आणि त्याने किती जरी निवारण केले तरी त्याच्या चारित्र्यावर थोडा का होईना डाग हा पडतोच

पदरी पडले पवित्र झालेकोणती गोष्ट एकदा स्वीकारली कितीला नाव ठेवणे उपयोगाचे नसते

पायाची वाहन पायीच बरीमूर्ख माणसाला अधिक सन्मान दिला तर तो शेफारतो

.पाचामुखी परमेश्वरबहुसंख्य लोक म्हणतील तेच खरे मानावे

पाप आढ्यावर बोंबलत पाप उघड झाल्याशिवाय राहत नाही

पाची बोटे सारखी नसतातसर्वच माणसे सारख्याच स्वभावाची नसतात

पायलीची सामसूम चिपट्याची धामधूमजिथे मोठी शांत असतात तेथे छोट्यांचा बडेजाव असतो

पाण्यामध्ये मासा झोप घेतो कैसा जावे त्याच्या वंशा तेव्हा कळेअनुभव घेतल्याशिवाय शहाणपण येत नाही

पाहुनी आली आणि म्होतुर लावून गेली पाहुणे म्हणून येणे आणि नुकसान करून जाणे

पी हळद नि हो गोरीकोणत्याही बाबतीत उतावळेपणा करणे

पुत्र मागण्यास गेली भ्रतार नवरा घालवून आली फायदा होईल म्हणून जाणे परंतु नुकसान होणे

पुढच्याच ठेच मागचा शहाणादुसऱ्याच्या अनुभवावरून मनुष्य काही बोध घेतो व सावधपणे वागतो

पुढे तिखट मागे पोचट दिसायला फार मोठी पण प्रत्यक्षात तसे नसणारे

पै दक्षिण लक्ष प्रदक्षिणा पैसा कमी काम जास्त

पोटी कस्तुरी वासासाठी फिरे भिरीभिरी स्वतः जवळच असणारी वस्तू शोधण्यासाठी इतरत्र फिरणे

पोर होईल ना व सवत साहिना

आपल्याकडून होत नाही व दुसऱ्यालाही करू द्यायचे नाही

फासा पडेल तो डाव राजा बोलेल तो न्यायराजाने दिलेला न्याय मनाविरुद्ध असला किंवा चुकीचा असला तरी तो मानावा लागतो

फुले वेचली तिथे गोवर्या वेचणेजेथे सुख भोगले तेथे वाईट दिवस पाहण्याचे नशिबी येणे

फुल ना फुलाची पाकळी वास्तविक जितके द्यायला पाहिजे तितके देण्याचे सामर्थ्य नसल्यामुळे त्यापेक्षा पुष्कळ कमी देणे

फुटका डोळा काजळाने साजरा करावाआपल्या अंगचा जो दोष नाहीसा होण्यासारखा नसतो तो झाकता येईल तितका झाकावा

बडा घर पोकळ वासादिसण्या श्रीमंती पण प्रत्यक्षात तिचा अभाव

बळी तो कान पिळीबलवान मनुष्य इतरांवर सत्ता गाजवितो

बकरीचे शेपूट माशाही वारीना व लाजही राखीना निरुपयोगी गोष्ट

बाप से बेटा सवाईवडिलांपेक्षा मुलगा अधिक कर्तबगारबाप तसा बेटाबापाच्या अंगचे गुण मुलात उतरणे

बावळी मुद्रा देवळी निद्रादिसण्यास बावळट पण व्यवहारचतुर माणूस 

बाजारात तुरी भट भटणीला मारी काल्पनिक गोष्टीवरुन भांडण करणे

बारक्या फणसाला म्हैस राखण ज्याच्या पासून धोका आहे त्याच्याकडे संरक्षणाची जबाबदारी सोपविणे

बुडत्याला काडीचा आधारघोर संकट काळी मिळालेली थोडीशी मदत देखील महत्त्वाची ठरते

बैल गेला आणि झोपा केलाएखादी गोष्ट होऊन गेल्यावर तिचे निवारण करण्यासाठी केलेली व्यवस्था व्यर्थ ठरते

बोलेल तो करेल काय केवळ बडबड करणाऱ्याकडून काहीही होऊ शकत नाही

बोडकी आली व केस कर झाली 

विधवा आली अन लग्न लावून गेली

भटाला दिली ओसरी भट हातपाय पसरीएखाद्याला आश्रय दिला तर तो त्यावर समाधान न मानता अधिक फायदा घेण्याचा प्रयत्न करतो

भरवशाच्या म्हशीला टोणगा

ज्याव्यक्तीवर अति विश्वास आहे नेमक्या अशाच व्यक्ती कडून विश्वासघात होणे

भित्यापाठी ब्रह्मराक्षस बिद्रीव्यक्ती काही कारण नसताना भीत असते

भिंतीला कान असतात गुप्त गोष्ट उघड झाल्याशिवाय राहात नाही

भीड भिकेची बहीण उगाच मनात भीती बाळगून आपण एखाद्याला नकार देऊ शकलो नाही तर शेवटी आपणावर भीक मागण्याची पाळी येणे

भीक नको पण कुत्रा आवर एखाद्याच्या मनात नसले तर त्याने मदत करू नये परंतु निदान आपल्या कार्यात अडथळा आणू नये अशी स्थिती

भागीचे घोडे की किवणाने मेले भागीदारीतील या गोष्टीचा लाभ सर्वच घेतात काळजी मात्र कोणीच घेत नाही

मऊ सापडले म्हणून कोपराने खणू नयेकोणाच्याही चांगुलपणाचा गैरफायदा घेऊ नये

मनात मांडे पदरात धोंडे केवळ मोठ मोठी मनोराज्य करायचे परंतु प्रत्यक्षात पदरात काहीही पडत नाही अशी स्थिती

मनी वसे ते स्वप्नी दिसेज्या गोष्टींचा आपण सतत ध्यास लागलेला असतो ती गोष्ट स्वप्नात दिसणे

नाही पण जण्याची तरी असावीएखादी वाईट कृत्य करताना म्हणाला काही वाटले नाही तरी जगाला काय वाटेल याचा विचार करावा

मन जाणे पाप आपण केलेले पाप दुसऱ्याला कळाले नाही तरी ज्याचे त्याला ते माहीत असते

चमन राजा मन प्रजा हुकुम करणारे आपले मनच ते पाळणारे ही आपली मनच असते

माणकीस बोललं, झुणकीस लागलं एकाला बोलणे अन् दुसऱ्या लागणे

मामुजी मेला अन् गांव गोळा झालाक्षुल्लक गोष्टीचा गवगवा करणे

मांजरीचे दात तिच्या पिल्लाला लागत नाहीआई वडिलांचे बोलणे लेकराच्या हिताचेच असते

मानेवर गळू आणि पायाला जळू रोग एकीकडे उपाय भलतीकडे

मारुतीची शेपूटलांबत जाणारे काम 

मुंगीला मिळाला गहू कुठे नेऊ अन् कुठे ठेवू छोट्याशा गोष्टींनीही हुरळून जाणे

मुंगीला मुताचा पूर लोकांना लहान संकट ही डोंगराएवढी वाटते

मुलाचे पाय पाळण्यात दिसतातलहान वयातच व्यक्तीच्या गुणदोषांचे दर्शन होते

मूर्ख लोक भांडते वकील घरी बांधते मूर्खांचे भांड अन् तिसऱ्याचा लाभ 

म्हशीला मणभर दूधमेल्यावर गुणगान करणे

 म्हातारीने कोंबडे लपविले म्हणून उजडायचे राहत नाहीनिसर्ग नियमानुसार ज्या घटना घडायच्या त्या घडतातच 

म्हशीचे दुध काढतांना आधी आचळाला दूध लागावे लागते फायदा उचलण्यासाठी आधी थोडी खुशामत करावी लागते

यथा राजा तथा प्रजा सर्वसामान्य लोक नेहमी मोठ्यांचे किंवा वरिष्ठांचे अनुकरण करतात

या बोटाची थुंकी त्या बोटावर करणे बनवाबनवी करणेरे 

माझ्या मागल्याताक कण्या चांगल्या 

एखाद्याने केलेला उपदेश ऐकून न घेता पूर्वीप्रमाणेच वागणे

ये रे कुत्र्या खा माझा पाय आपण होऊन संकट ओढवून घेणे

रंग जाणे रंगारी

ज्याचीविद्या त्यालाच माहीत

रात्र थोडी सोंगे फार कामे भरपूर पण वेळ थोडा असणे

रडत राऊत रडत राव घोड्यावर स्वारइच्छा नसताना जबाबदारी अंगावर पडणे

रामाशिवाय रामायण कृष्णाशिवाय महाभारत

मुख्य गोष्टीचा अभाव

राईचा पर्वत करणेमूळ गोष्ट अगदी क्षुल्लक असता तिचा विपर्यास करून सांगणे

राज्याचे घोडे आणि खासदार उडे वस्तू एकाची मिजास दुसऱ्याची

रोज मरे त्याला कोण रडेतीच ती गोष्ट वारंवार होऊ लागली म्हणजे तिच्यातील स्वारस्य नष्ट होते व तिच्याकडे कोणीही लक्ष देत नाही

लग्नाला वीस तर वाजंत्री ला तीस 

मुख्य कार्य पेक्षा गौण कार्यालाच खर्च अधिक

 लष्कराच्या भाकर्‍या भाजणे

 बिन फायद्याचा आणि निरर्थक उद्योग करणे

लकडी दाखविल्या शिवाय मकडी वळत नाही

धाका शिवाय शिस्त नाही

लग्नाला गेली आणि बारशाला आली

अतिशय उशिराने पोहोचणे

लंकेत सोन्याच्या विटा 

दुसरीकडे असलेल्या फायद्याच्या गोष्टीचा आपल्याला उपयोग नसतो

लाज नाही मला कोणी काही म्हणानिर्लज्ज मनुष्य दुसऱ्याच्या टीकेची पर्वा करत नाही

लेकी बोले सुने लागे 

एकाला उद्देशून पण दुसऱ्याला लागेल असे बोलणे

लोका सांगे ब्रह्मज्ञान स्वतः मात्र कोरडे पाषाण

लोकांना उपदेश करायचा पण स्वता मात्र त्याप्रमाणे वागायचे नाही

वळणाचे पाणी वळणावर जाणे 

निसर्गाच्या नियमाप्रमाणे ज्या गोष्टी घडायच्या त्या घडतच राहणार

वरातीमागून घोडे

योग्य वेळ निघून गेल्यावर काम करणे

वारा पाहून पाठ फिरविणे परिस्थिती पाहून वर्तन करणे

वाहत्या गंगेत हात हात धुणे किंवा आपल्या तव्यावर पोळी भाजून घेणे सर्व साधने अनुकूल असली की होईल तो फायदा करून घेणे

वासरात लंगडी गाय शहाणी मूर्ख माणसा अल्पज्ञान असणारा श्रेष्ठ असतो

वाघ म्हटले तरी खातो आणि वाघोबा म्हटले तरी खातोच वाईट व्यक्तीला चांगली म्हंटले किंवा वाईट तरी त्रास द्यायचा तो देणारच

विंचवाचे बिऱ्हाड पाठीवर 

गरजेपुरते गोष्टी घेऊन फिरणे

विशी विद्या तिशी धनयोग्य 

वेळेत योग्य कामे केली की त्यावरून कर्तुत्वाचा अंदाज बांधता येतो 

विचाराची तूट तेथे भाषणाला उतमूर्खांच्या गर्दीत नेहमी नुसती बडबड असते 

विश्वासही ठेवला घरी चारी सुना गरवार करीविश्वासघात करणेतितका संतापकामाचा पसारा जितका अधिक तितकी जबाबदारी अधिक असणे

शहाण्याला शब्दाचा मार 

शहाण्या माणसाला त्याच्या चुकी बाबत शब्दांनी समज दिली तरी ते पुरेसे असते

शितावरून भाताची परीक्षा 

वस्तूच्या लहान भागावरून त्या संपूर्ण वस्तूची परीक्षा होती

शेरास सव्वाशे 

चोरावर मोर एकाला दुसरा वरचढ 

भेटणे

शेजी देईल काय आणि मन धायेल काय ?शेजारणीने एखादा पदार्थ सढळ हाताने करून दिला तरीच मनाची तृप्ति होऊ शकत नाही

शेजीबाईची कढी, धावधाव वाढी

एकाची वस्तू घेऊन दुसऱ्यावर उपकार दाखविणे

शुद्ध बीजापोटी फळे रसाळ गोमटी

चांगल्या च्या पोटी चांगल्याच गोष्टी येतात

सगळेच मुसळ केरातमुख्य

 महत्त्वाच्या गोष्टींकडे दुर्लक्ष झाल्याने घेतलेले सर्व परिश्रम वाया जाणे

सरड्याची धाव कुंपणापर्यंतच

प्रत्येकाच्या कामास त्याची शक्ती वा वकूब यांची मर्यादा पडते

समर्थाघरचे श्वान

 त्याला सर्व देती मानमोठा च्या घरच्या शूद्रालाही मान द्यावा लागतो

संन्याशाच्या लग्नाला शेंडीपासून सुरुवात

एखाद्या गोष्टीचा आरंभ मुळापासून करणे

संग तसा रंग

संगती प्रमाणे वर्तन असणे

सारा गांव मामाचा एक नाही कामाचाजवळच्या अशा अनेक व्यक्ती असणे पण त्यापैकी कोणाचाच उपयोग न होणे

साप साप म्हणून भुई धोपटणे संकट नसताना त्याचा अभ्यास निर्माण करणे

सात हात लाकुड नऊ हात ढलपी

एखादी गोष्ट खूप फुगवून सांगणे

सांगी तर सांगी म्हणे वडाला वांगी

एकदम अशक्य कोटीतील गोष्ट करणे

सुरुवातीलाच माशी शिंकली

आरंभालाच अपशकून

सुंभ जळाला तरी पीळ जात नाहीवैभव गेले तरी ताठा जात नाही

स्नान करून पुण्य घडे तर पाण्यात बेडूक काय थोडे

वरवरच्या अवडंबराने पुण्य मिळत नाही

हत्तीच्या पायी येते आणि मुंगीच्या पायी जाते

आजार, संकटे येतात ती लवकर आणि मोठ्या प्रमाणावर येतात पण कमी होताना हळूहळू कमी होतात

हृदयाचा उन्हाळा आणि डोळ्यांच्या पावसाळा

खोटे अश्रू ढाळणे

हत्तीच्या दाढे मध्ये मिऱ्याचा दाणा

मोठ्या उपायांची गरज असताना अतिशय छोटे उपाय करावे

हत्ती गेला पण शेपूट राहिले कामाच्या बहुतेक भाग पूर्ण झालं आणि फक्त थोडे शिल्लक राहिला

हलवायाच्या घरावर तुळशीपत्र

परस्पर दुसऱ्याची वस्तू तिसर्‍याला देणे स्वतःला झीज लागू न देणे

हत्ती बुडतो अन् शेळी ठाव मागते

जेथे भलेभले हात टेकतात तेथे लहान बडेजाव दाखवितात

हात ओला तर मित्र भला 

म्हणजेच तुमच्या पासून काही फायदा होणार असेल तर लोक तुमचे गोडवे गातात

हात फिरे तिथे लक्ष्मी वसे

उद्योगी माणसाच्या घरी संपत्ती नांदते

हातच्या काकणाला आरसा कशाला

स्पष्ट असलेल्या गोष्टीला पुरावा नको

हाजिर तो वजीर

जो ऐन वेळेला हजर असतो त्याचाच फायदा होतो

हातचे सोडून पळत्याच्या मागे लागणे

जे आपल्या हातात आहे ते सोडून दुसरे मिळेल या आशेने हातातली सोडण्याची पाळी येणे

हिरा तो हिरा गार तो गारगुणी

 माणसाचे गुण प्रकट झाल्यावाचून राहत नाहीत

हिऱ्या पोटी गारगोटी

चांगल्या च्या पोटी नाठाळ

होळी जळाली आणि थंडी पळाली

होळीनंतर थंडी कमी होते

367 श्रीच्या मागोमाग ग येतो

संपत्तीबरोबर गर्व येतो

01. अंगापेक्षा बोंगा जास्ती.

02. अंगावर आल्या गोणी तर बळ धरले पाहिजे टुणी.

03. अंथरूण पाहून पाय पसरावेत.

04. अंधळं दळतं अऩ कुत्र पिठ खातं.

05. अंधेर नगरी चौपट राजा.

06. अग अग म्हशी, मला कुठे गं नेशी.

07. अघटित वार्ता आणि कोल्हे गेले तीर्था.

08. अडला हरी धरी गाढवाचे पाय.

09. अडली गाय खाते काय.

10. अती झालं अऩ हसू आलं.

11. अती तिथं माती.

12. अती परीचयात आवज्ञा.

13. अती शहाणा त्याचा बैंल रिकामा.

14. अत्युची पदि थोरही बिघडतो, हा बोल आहे खरा.

15. अर्ध्या हळकुंडाने पिवळे होणे.

16. अळवाची खाज़ अळवाला ठा‌ऊक.

17. असंगाशी संग आणि प्राणाशी गाठ.

18. असतील चाळ तर फिटतील काळ.

19. असतील शिते तर नाचतील भूते.

20. असून अडचण नसून खोळांबा.

21. असेल ते विटवा, नसेल ते भेटवा.

22. असेल हरी तर दे‌ईल खाटल्यावरी.

23. आंधळा मागतो एक डोळा देव देतो दोन डोळे.

24. आ‌ई भाकर देत नाही अऩ बाप भिक मागू देत नाही.

25. आ‌ऊचा का‌ऊ तो म्हणे मावसभा‌ऊ.

26. आग रामेश्वरी अऩ बंब सोमेश्वरी.

27. आग लागल्यावर विहीर खणणे.

28. आड जीभ खा‌ई अऩ पडजीभ बोंबलत जा‌ई.

29. आडाण्याचा गेला गाड़ा, वाटेवरची शेते काढा.

30. आड्यात नाही तर पोऱ्ह्यात कोठून.

31. आत्याबा‌ईला मिश्या असत्या तर काका म्हटलो नसतो.

32. आधणातले रडतात, सुपातले हसतात.

33. आधी करी सुन सुन, मग करी फुणफुण.

34. आधी पोटोबा, मग विठोबा.

35. आधी होता वाघ्या, मग झाला पाग्या, त्याचा स्वभाव जा‌ईना, त्याचा येळकोट राहीना.

36. आधीच उल्हास त्यातून फाल्गुन मास.

37. आधीच दुष्काळ त्यातून ठणठण गोपाळ.

38. आधीच मर्कट त्यातून मद्य प्याले, त्याची क्रिडा काय विचारता?

39. आपला तो बाळ्या दुसऱ्याचा तो कार्ट्या.

40. आपला हात, जग्गन्नाथ.

41. आपली ठेवायची झाकून अऩ दुसऱ्याची पहायची वाकून.

42. आपलेच दांत अऩ आपलेच ओठ.

43. आपल्या कानी सात बाळ्या.

44. आपल्या ताटातले गाढव दिसत नाही पण दुसऱ्याच्या ताटातली माशी दिसते.

45. आयजीच्या जिवावर पायजी उधारी.

46. आयत्या बिळात नागोबा.

47. आले मी नांदायला, मडके नाही रांधायला.

48. आळश्या उळला अऩ शिंकरा शिंकला.

49. आळ्श्याला गंगा दूर.

01. इकडे आड तिकडे विहीर

01. उंदराला मांजराची साक्ष.

02. उचलली जीभ लावली टाळूला.

03. उतावळा नवरा घुडग्याला बाशिंग.

04. उथळ पाण्याला खळखळाट फार.

05. उपट सुळ, घे खांद्यावर.

07. ऊस झाला डोंगा परी रस नाही डोंगा.

अंगापेक्षा बोंगा जास्ती.

अंगाले सुटली खाज, हाताले नाही लाज.

अंगावर आल्या गोणी तर बळ धरले पाहिजे टुणी.

अंगावरचे लेणे, जन्मभर देणे.

अंथरूण पाहून पाय पसरावत.

अंधळं दळतं अऩ कुत्र पिठ खातं.

अंधारात केले पण उजेडात आले.

अंधेर नगरी चौपट राजा.

अकिती आणि सणाची निचिती.

अक्कल नाही काडीची नाव सहस्त्रबुद्धे.

अक्कल खाती जमा.

अक्कल ना बक्कल, गावभर नक्कल.

अक्कल नाही काडीची म्हणे बाबा माझे लग्नं करा.

अग अग म्हशी, मला कुठे गं नेशी.

अग माझे बायले, सर्व तुला वाटिले.

अघटित वार्ता आणि कोल्हे गेले तीर्था.

अघळ पघळ अन घाल गोंधळ.

अघळ पघळ वेशीला ओघळ.

अठरा विश्व दारिद्र त्याला छत्तीस कोटी उपाय.

अडला हरी गाढवाचे पाय धरी.

अडली गाय खाते काय.

अडाण्याचा गेला गाड़ा, वाटेवरची शेते काढा.

अडाण्याची मोळी, भलत्यासच मिळी.

अड्क्याची भवानी सपिकेचा शेंदूर.

अढीच्या दिढी सावकाराची सढी.

अती केला अनं मसनात गेला.

अती झालं अऩ हसू आलं.

अती झाले गावचे अन पोट फुगले देवाचे.

अती तिथं माती.

अती परीचयात आवज्ञा.

अती राग भिक माग.

अती शहाणा त्याचा बैंल रिकामा.

अत्युची पदि थोरही बिघडतो, हा बोल आहे खरा.

अनुभवल्याशिवाय कळत नाही चावल्याशिवाय गिळत नाही.

अपयश हे मरणाहून वोखटे.

अपापाचा माल गपापा.

अपुऱ्या घड्याला डबडब फार.

अप्पा मारी गप्पा.

अर्धा वैद्या मरणास खाद्य.

अर्धी कोंबडी कापून खायला, अर्धी अंडी घालायला.

अर्ध्या गावाची नाही खबर आणि वाटणीला बरोबर.

अर्ध्या हळकुंडाने पिवळे होणे.

अल्प बुध्दी, बहु गर्वी.

अल्प मनुष्य कोपे, लहान भांडे लवकर तापे.

अळवाची खाज़ अळवाला ठा‌ऊक.

अळी मिळी गुपचिळी.

अवघड ठिकाणी दुखणे आणि जाव‌ई डॉक्टर.

अव्हाधसा पोर, घर राखण्यात थोर.

असंगाशी संग आणि प्राणाशी गाठ.

असं कधी घडे अन सासुला जाव‌ई रडे.

असतील चाळ तर फिटतील काळ.

असतील मुली तर पेटतील चुली.

असतील शिते तर जमतील भूते.

असून अडचण नसून खोळांबा.

असेल तेव्हा दिवाळी नसेल तेव्हा शिमगा.

असेल दाम तर हो‌ईल काम.

असेल ते विटवा, नसेल ते भेटवा.

असेल हरी तर दे‌ईल खाटल्यावरी.

धळा मागतो एक डोळा देव देतो दोन डोळे.

आंधळी पाण्याला गेली घागर फोडून घरी आली.

आंधळीपेक्षा तिरळी बरी.

आ‌ई भाकर देत नाही अऩ बाप भिक मागू देत नाही.

आ‌ई म्हणते लेक झाले, भा‌ऊ म्हणतात वैंरी झाले.

आ‌ईचा काळ, बायकोचा मवाळ.

आ‌ईची माया अन पोर जा‌ईला वाया.

आ‌ऊचा का‌ऊ तो म्हणे मावसभा‌ऊ.

आखाड्याच्या मेळावात पहेलवानाची किंमत.

आखुड शिंगी आणि बहुदुधी.

आग रामेश्वरी अऩ बंब सोमेश्वरी.

आग लागल्यावर विहीर खणे.

आगीशिवाय धूर दिसत नाही.

आचार भ्रष्टी, सदा कष्टी

आज अंबारी, उद्या झोळी धरी.

आजा मेला नातू झाला, घरची माणसे बरोबर.

आठ हात लाकुड, न‌ऊ हात धलपी.

आड जिभेने खाल्ले, पडजिभेने बोंब मारली.

आडजीभ खा‌ई अऩ पडजीभ बोंबलत जा‌ई.

आडात नाही तर पोऱ्ह्यात कोठून?

आत्याबा‌ईला मिश्या असत्या तर काका म्हटलो नसतो.

आधणातले रडतात, सुपातले हसतात.

आधिच कामाचा कंटाळा त्यात माहेरचा सांगावा.

आधी करा मग भरा.

आधी करावे मग सांगावे.

आधी करी सुन सुन, मग करी फुणफुण.

आधी गुंतू नये, मग कुंथु नये.

आधी जाते अक्कल मग सुचते शहाणपण.

आधी नमस्कार मग चमत्कार.

आधी पोटोबा, मग विठोबा.

आधी होता वाघ्या, मग झाला पाग्या, त्याचा स्वभाव जा‌ईना, त्याचा येळकोट राहीना.

आधीच उल्हास त्यातून फाल्गुन मास.

आधीच दुष्काळ त्यातून ठणठण गोपाळ.

आधीच नव्हती हौस त्यात पडला पा‌ऊस.

आधीच मर्कट त्यातून मद्य प्याले, त्याची क्रिडा काय विचारता?

आपण आपल्याच सावलीला भितो.

आपण आरे म्हटले की कारे आलेच.

आपण करु तो चमत्कार, दुसऱ्याचा तो बलात्कार.

आपण शेण खायचं नि दुसऱ्याचं तोंड हुंगायच.

आपण सुखी तर जग सुखी.

आपलंच घर, हागुन भर.

आपला आळी, कुत्रा बाळी.

आपला तो बाळ्या, दुसऱ्याचा तो कार्ट्या.

आपला हात, जग्गन्नाथ.

आपलाच बोल, आपलाच ढोल.

आपली ठेवायची झाकून अऩ दुसऱ्याची पहायची वाकून.

आपली पाठ आपल्याला दिसत नाही.

आपलीच मोरी अनं अंघोळीची चोरी.

आपले ठेवायचे झाकून अन दुसऱ्याचे पहायचे वाकून.

आपले ते प्रेम, दुसऱ्याचे ते लफडे.

आपले नाक कापून दुसऱ्याला अपशकुन.

आपले नाही धड नाही शेजाऱ्याचा कढ.

आपले सांभाळावे अन दुसऱ्याला यश द्यावे.

आपलेच दांत अऩ आपलेच ओठ.

आपल्या कानी सात बाळ्या.

आपल्या डोळ्यातले मुसळ दिसत नाही पण दुसऱ्याच्या डोळ्यातील कुसळ दिसते.

आपल्या ताटातले गाढव दिसत नाही पण दुसऱ्याच्या ताटातली माशी दिसते.

आपल्या हाताने आपल्याच पायावर दगड.

आभाळ फाटल्यावर ढिगळ कुठे कुठे लावणार?

आय नाय त्याला काय नाय.

आयजीच्या जीवावर बायजी उदार, सासूच्या जीवावर जाव‌ई उदार

आयत्या बिळात नागोबा.

आराम हराम आहे.

आरोग्य हीच धनसंपत्ती.

आलथा पसा पालथा पसा माकडा तुझा संसार कसा?

आला भेटीला धरला वेठीला.

आली अंगावर, घेतली शिंगावर.

आली चाळीशी, करा एकादशी.

आली सर तर गंगेत भर.

आलीया भोगासी असावे सादर.

आले मी नांदायला, मडके नाही रांधायला.

आळश्या उळला अऩ शिंकरा शिंकला.

आळश्याला त्रिभुवनाचे ज्ञान.

आळश्याला दुप्पट काम.

आळी ना वळी सोनाराची आळी.

आळ्श्याला गंगा दूर.

आवडतीचा शेंबुड गोड आणि नावडतीचे मीठ आळणी.

आवडीने केला वर त्याला दिवसा खोकला रात्री ज्वर.

आवळा देवून भोपळा काढणे. (आवळा देवून कोहळा काढणे.)

आवसबा‌ई तुझ्याकडे पुतनबा‌ई माझ्याकडे

आवा निघाली पंढरपुरा, वेशीपासुन आली माघारा.

आशा सुटेना अन देव भेटेना.

आसू ना मासू, कुत्र्याची सासू.

ओ म्हणता ठो ये‌ईना.

ओठात एक आणि पोटात एक.

ओठी ते पोटी.

ओल्या बरोबर सुके जळते.

ओळख ना पाळख अनं मला म्हणा लोकमान्य टिळक.

ओळखीचा चोर जीवे मारी.

ओसाड गावी एरंडी बळी.

औटघटकेचे राज्य.

औषधावाचून खोकला गेला

तीथ आहे तर भट नाही,

 भट आहे तर तीथ नाहीचणे आहेत तर दात नाहीत,

 दात आहेत तर चणे नाहीत.

तुकारामबुवांची मेखन सुटणारी गोष्टतू दळ माझे आणि मी दळण गावच्या पाटलाचेआपले काम दुसऱ्याने करावे आपण मात्र लष्कराच्या भाकरी भाजाव्यात

.तेल गेले तूप गेले हाती धुपाटणे आलेमूर्खपणामुळे एकही गोष्ट साध्य न होणे.ते

रड्याचा रंग तीन दिवसकोणत्याही गोष्टीचा ताजेपणा किंवा नवलाई अगदी कमी वेळ टिकते

.तोंड दाबून बुक्क्यांचा मारएखाद्याला विनाकारण शिक्षा करणे आणि त्याला त्याबद्दल तक्रार करण्याचा मार्ग मोकळा न ठेवणे.

तोबऱ्याला पुढे, लगामाला पाठीमागेखायला पुढे कामाला मागे.थेंबे थेंबे तळे साचेदिसण्यात शुल्लक वाटणाऱ्या वस्तूंचा संग्रह कालांतराने मोठा संचय होतो.

थोरा घराचे श्वान सर्व ही देती मानमोठ्या माणसांचा आश्रय हा 

 ठरतो, असा आश्रय 

➖➖➖➖➖➖➖➖

*श्री ज्ञानेश्वर भाऊराव बडगे उदगीर* 

➖➖➖➖➖➖➖➖